Thế giới đang đi theo xu hướng thực phẩm sạch như thế nào?

2016-05-14 12:17
- Cách nay khoảng chục năm, thực phẩm “sạch” hay thực phẩm tự nhiên (châu Âu gọi là hàng “Bio”) thường được cho là chỉ dành cho một thiểu số trong xã hội, có điều kiện sống khá giả. Nhận thức về vấn đề này nay đã thay đổi rất nhiều.
Tại nhiều quốc gia phát triển, thị phần thực phẩm được nuôi trồng theo phương thức tự nhiên đang gia tăng nhanh chóng. Nhiều nghiên cứu công phu trong thời gian gần đây đặt vấn đề: Liệu nông nghiệp “sạch” có thể trở thành nền nông nghiệp chủ đạo của thế kỷ 21, đủ sức nuôi 10 tỷ dân cư trên hành tinh?
Không  thuốc  trừ  sâu độc hại
Bài  “Hàng Bio  có  thể  nuôi được  thế giới?”,  trên  tạp  chí  Pháp  “Khoa  học  và Tương  lai”  (Science et  avenir,  tháng 2/2016),  giới  thiệu  kết  quả  nghiên  cứu của một nhóm nhà nông học, đại học tiểu bang Washington  (WSU). Dựa  trên  việc tổng hợp, đối chiếu ít nhất 70 nghiên cứu trên quy mô toàn cầu trong thời gian gần đây, nghiên cứu của đại học WSU nhấn mạnh trước hết đến năng suất của thực phẩm sạch (organic).
Thế giới đang đi theo xu hướng thực phẩm sạch như thế nào?
Nền  nông  nghiệp chủ đạo hiện hành, cơ giới hóa cao độ, sử dụng nhiều thuốc trừ sâu, phân bón), từ 8% đến 25%. Gạo, đậu nành (hay đậu tương), ngô nằm trong số các thực phẩm sạch có năng suất cao nhất, chỉ kém  từ 6% đến  11%. Khoảng  cách  lớn nhất  là lúa mì hay hoa quả, với chênh lệch năng suất xấp xỉ 30%. 
Tuy nhiên, ngày càng có nhiều đồng thuận hơn trong việc các chủng loại cây trồng tự nhiên, nếu được chọn lọc tốt, có khả năng kháng cự tốt hơn với các điều kiện thời tiết khắc nghiệt. Đây là điều đặc biệt quan trọng trong một kỷ nguyên mà các  hệ  quả  của  biến  đổi  khí  hậu  đang ngày càng hiện hữu. Về vấn đề này, nhà nông học Jacques Caplat  có  quan  điểm  triệt  để  hơn.  
Về chất lượng, theo WSU, 12 nghiên cứu so sánh các thực phẩm tự nhiên với thực phẩm quy ước, được công bố từ năm 2000,  cho  thấy  ưu  thế  của  thực  phẩm sạch, ví dụ như về hàm lượng vitamin C, oméga 3 hay các chất chống ô-xy hóa… Thực phẩm sạch còn có ưu điểm là tránh cho  người  tiêu  thụ các  thuốc  trừ  sâu độc  hại. Tuy  nhiên,  theo  nghiên  cứu  tổng hợp  nói  trên  của WSU,  tác  động  đến  sức khỏe con người của thực phẩm có chứa các thành phần độc hại trong thuốc trừ sâu (ở các thực phẩm quy ước) còn chưa được chỉ ra rõ ràng.
Lợi ích kinh tế và sức khỏe 
Nhìn chung, các nhà khoa học Đại học Mỹ WSU ghi nhận 2 ưu thế không thể bác bỏ được của nông nghiệp sinh  thái. Thứ nhất là bảo vệ môi trường, đa dạng sinh học, đất đai, ít thải ra các loại khí gây hiệu ứng nhà kính,  thứ hai  là,  cùng  với  việc môi  trường được  bảo  vệ,  nông  nghiệp  sinh  thái  cũng mang  lại một cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc hơn cho người làm nông, đặc biệt do ít bị tiếp xúc với các thuốc trừ sâu độc hại.
Về mặt  hiệu  suất  kinh  tế,  các  tác  giả WSU  ghi  nhận: Một  nghiên  cứu  duy  nhất hiện nay về 55 quốc gia, thuộc năm lục địa, và  trải dài  trong suốt gần nửa  thế kỷ, cho thấy  thực  phẩm  sạch mang  lại  doanh  thu cao hơn từ 22% đến 35% so với thực phẩm quy ước cùng loại, với điều kiện người tiêu thụ chấp nhận mua đắt hơn. Tuy nhiên, thực phẩm sạch có xu hướng ngày càng rẻ hơn. 
Bên cạnh đó, nếu tính gộp cả các khoản tiết kiệm như ở không  tác hại môi  trường như thực phẩm quy ước, hàng “bio” tỏ ra ngày càng hiệu quả hơn về kinh tế.Bên cạnh 2 ưu điểm nói  trên, nhiều  lợi thế  khác của  nông  nghiệp  tự  nhiên  cũng được nhấn mạnh, như tạo thêm nhiều việc làm (như do việc giảm bớt cơ khí hóa trong canh  tác  nông  nghiệp)  tạo  điều  kiện  tăng  cường  quan  hệ  giữa  người  sản  xuất và người tiêu thụ, giúp cho các vật nuôi có một đời sống tốt hơn…
Công  trình  của  nhóm  tác  giả WSU  kết luận: nông nghiệp canh tác theo lối tự nhiên sẽ có một vị trí hết sức quan trọng trong thế kỷ 21. Theo các nhà nghiên cứu Mỹ, để đáp ứng nhu cầu về thực phẩm, bên cạnh việc nhân loại chuyển hướng sang nông nghiệp Bio,  cần  phải  hạn  chế  nạn  lãng  phí  thực phẩm (ước  tính  lên  tới 1/3  tổng sản  lượng toàn cầu), cải thiện phương thức phân phối, hãm mức tăng dân số…
Nhà nông học Jacques Caplat đi xa hơn khi nhận định  rằng, nông nghiệp  tự nhiên hoàn toàn có thể thay thế được nông nghiệp chủ đạo hiện nay. Nhà nông học Pháp đặc biệt nhấn mạnh đến khía cạnh tiết kiệm diện tích  của  nông  nghiệp  tự  nhiên,  đi  liền  với việc thay đổi thói quen tiêu thụ của xã hội. 
Một cơ sở nghiên cứu tại thành phố Rennes, miền  tây  nước  Pháp,  đưa  ra một  so  sánh đáng chú ý. Để đáp ứng nhu cầu  tiêu  thụ thực phẩm  theo nền nông nghiệp chủ đạo hiện nay, Rennes với hơn 200.000 dân phải  cần  đến  một  vành  đai  nông  nghiệp  bao quanh rộng tới 15km. Trong khi đó, với lối tiêu  thụ hàng Bio  (ít  thịt hơn), Rennes chỉ cần 8km vành đai nông nghiệp.
Hàng Bio ngày càng hấp dẫn
Trên toàn thế giới, diện tích nông nghiệp tự nhiên tăng gấp rưỡi trong vòng một thập niên  qua. Năm  2014,  tổng  diện  tích  nông nghiệp  tự  nhiên  là  43,7  triệu  hecta,  tăng  nửa triệu hecta so với 2013. Úc là quốc gia dành  nhiều  đất  nhất  cho  nông  nghiệp  tự nhiên: 17,2  triệu hecta  (chủ yếu cho chăn nuôi).
Xét trên toàn thế giới, diện tích nông nghiệp  sinh  thái  chỉ  chiếm  khoảng  1%, nhưng  tại  các  quốc  gia  phát  triển,  như  ở Liên Hiệp Châu  u, tỷ lệ này là rất lớn. 5% đất nông nghiệp của châu  u  là cho nông nghiệp  sạch, diện  tích này ở một  số nước như  Áo  (19,4%),  Thụy  Điển  (16,2%),  CH Séc  (11%)  hay Ý  (10,8%)  còn  lớn  hơn nhiều. Năm  2014,  tổng  doanh  thu  của  thị trường thực phẩm sạch là hơn 60 tỷ đô la, Mỹ đứng đầu với 27 tỷ euro, tiếp theo đó là Đức (7,9 tỷ) và Pháp (4,8 tỷ).
Trong  cuộc  thi  đua  giữa  hai  nền  nông nghiệp, một bên là nông nghiệp thâm canh cơ giới hóa cao (đã trở thành truyền thống), sử dụng khối lượng rất lớn phân bón, thuốc trừ  sâu, một bên  là nông nghiệp  canh  tác theo  lối  tự  nhiên,  thì  nền  nông  nghiệp (thuận) tự nhiên - dù diện tích và thị phần còn  nhỏ    đã  tỏ  ra  có  sức  bật  lớn  trong những năm gần đây, đặc biệt tại nhiều quốc gia phát triển, cũng như tại một số quốc gia đang trỗi dậy.
Để so sánh hai nền nông nghiệp, báo Le Monde đưa ra một hình ảnh ví von hài hước. Nền nông nghiệp chủ đạo hiện nay giống với một hiện tượng kỳ lạ trong “xứ sở thần tiên” của Alice (chuyện kể của nhà văn Anh Lewis Caroll), nơi mà để có  thể đứng nguyên  tại chỗ,  cần  phải  chuyển  động  không  ngừng, như  lời  khuyên  của  nhân  vật  “Nữ  Hoàng Đỏ”. Nền nông nghiệp thâm canh hiện nay cũng vậy: Rất nhiều hóa chất, thuốc trừ sâu đổ  vào,  nhưng  năng  suất  từ  20  năm  qua vẫn giậm chân tại chỗ.
Còn  báo  Libération  có  bài  nhấn mạnh đến những nguy hại vô cùng lớn của thuốc trừ sâu đối với ong, loài động vật được tính là mang  lợi từ 206 tỷ đến 506 tỷ euro cho nông nghiệp, hàng năm. Việc sử dụng ồ ạt  thuốc trừ sâu với các độc tố - bị coi là ngày càng nguy hại hơn - khiến loài vật này, cùng nhiều  sinh  vật  hữu  ích  khác,  đứng  trước nguy  cơ  tuyệt  diệt.  Triết  lý,  phối  hợp  với thiên nhiên thay vì chống lại thiên nhiên, có vẻ như ngày càng được nhiều người  thấm thía.
Và  như  vậy,  có  ý  kiến  cho  rằng  nhân loại đang trước ngã ba đường: Tiếp tục nền nông nghiệp lạm dụng thuốc trừ sâu, phân bón, với vô  số hiểm họa  trước mắt và dài hạn; hay chuyển sang một nền nông nghiệp thân thiện với môi trường, với nhiều lợi thế như trên?

 

Thuốc trừ sâu, lợi hay hại?
Thượng viện Pháp mới đây xem xét dự luật về đa dạng sinh thái (ngày 10/03/2016), trong đó có công  luận đặc biệt chú ý đến đề xuất cấm  thuốc  trừ sâu có chứa chất “Neonicotinoid”, kẻ thù của loài ong. Dự luật này, đã được Hạ Viện thông qua, dự kiến cấm ngay các loại thuốc trên kể từ năm 2018. Nhiều người lo ngại về thay đổi nhanh chóng này, trong lúc nền nông nghiệp Pháp bị coi là chưa có các phương pháp thay thế, để đối phó với sâu bệnh.
Theo tập đoàn hóa - dược Bayer, thiếu thuốc trừ sâu, sản lượng nông nghiệp có thể giảm từ 15% đến 40%, tùy theo loại cây. Tuy nhiên, quan điểm này cũng bị nhiều người phản đối. Theo họ, ví dụ như ngay tại Đức, việc thuốc trừ sâu bị cấm đối với cây lương thực trong mùa đông, nhưng sản lượng không giảm. Đức vẫn tiếp tục là quốc gia xuất khẩu số hai châu  u. Theo một nghiên cứu mới đây, được công bố trên tạp chí Science, 
việc bảo vệ và làm gia tăng số lượng các loài côn trùng thụ phấn, năng suất của cây trồng có thể tăng 20% so với trung bình.

 

Theo Trọng Thành (Xa lộ pháp luật)

Nhanh tay nhận ngay quà tặng 300k!

Gói quà 300k dành riêng cho bạn khi đăng ký tích điểm MyPoint. Tích điểm cho mọi hoạt động nạp thẻ, mua sắm và nhận tin về đọc báo tích điểm sớm nhất

Hướng dẫn khắc phục lỗi iPhone không rung khi có cuộc gọi, tin nhắn