Cá trối

Cá trối có hình dáng bên ngoài giống cá quả, không có vây bụng, có hai ngạnh. Gốc vây đuôi của cá trối có đốm tròn đen với vành trắng bao quanh như hình con mắt, đầu dẹp bằng, đỉnh đầu rộng và bằng thuôn về hai phía.

Cá có màu cam nâu nhạt hoặc nâu đậm hơi lục, bụng thường có màu trắng nhạt. Trên thân cá, có thể thấy các hạt đốm trắng và vàng nhỏ, chúng phân bố dọc theo từ mang đến đuôi. Thịt của cá trối rất thơm, ngọt và không có xương dăm, tạo nên một món ăn ngon và lý tưởng.

Khi trưởng thành, mỗi con cá trối Hà Nam có chiều dài cơ thể khoảng 15 - 25 cm. Một số con cá trối có thể đạt chiều dài cơ thể tới 30 cm. Khác với nhiều loài cá, cá trối có khả năng đặc biệt là có thể di chuyển trên đất khô cạn bằng các vây ngực. Nhờ đó, chúng có thể trèo cây và bắt rồi giết chim, cá nhỏ khi coi chúng là mồi. 

Khi mưa rào, cá trối có thể di chuyển ngược theo dòng nước. Đến mùa mưa, loài cá quý hiếm này di chuyển lên núi ăn rong rêu và các loài phù du. Trong khi đó, vào những lúc khô hạn, cá trối sẽ đào sâu xuống dưới hồ Tam Chúc để sinh tồn.

Trong thời gian qua, do môi trường sống thay đổi và bị khai thác bừa bãi nên nguồn cá trối trong tự nhiên bị suy giảm mạnh. Vậy nên, từ năm 2011, Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nam đã triển khai thực hiện dự án “Nghiên cứu bảo tồn, ứng dụng và phát triển loài cá trối tại thị trấn Ba Sao, Kim Bảng”.

Cá thòi lòi

Cá leo cây còn được gọi là cá thòi lòi hay cá lác ngoách là loài cá không còn lạ lẫm đối với những người dân ven biển vùng bùn đất ngập mặn như Cần Giờ, Nhơn Trạch, Gò Công, Bạc Liêu, Cà Mau và vùng biển phía bắc Ninh Bình.

Cá thòi lòi khá hung dữ, miệng đầy răng nanh, răng hàm trên xếp thành hai hàng, hàm dưới xếp một hàng, đôi mắt to và đặc biệt là hai chiếc vây tựa như hai cánh tay giúp chúng trườn dễ dàng trên đất bùn.

Cá thòi lòi có đầu hình trụ, hai mắt lồi phía trên nên tầm quan sát của chúng rất rộng. Chúng hô hấp bằng phổi và có thể thở trên cạn nhưng khi dưới nước thì dùng mang và thường ra khỏi hang khi có ánh nắng lên.

Thịt cá thòi lòi săn chắc, mềm và thơm ngon. Đây là một trong những đặc sản của vùng rừng ngập mặn Cà Mau. Cá thòi lòi được chế biến ra nhiều món ăn ngon như nướng lào, nướng muối ớt, kho tiêu, nấu lẩu chua, chiên xù… Cá thòi lòi đã trở món ăn phổ biến khắp làng quán bình dân hay sang trọng tại vùng đất tận cùng Tổ quốc.

Ngày nay, khi du lịch ngày một phát triển hơn, cá thòi lòi cũng được ưa chuộng hơn rất nhiều, trở thành một trong những đặc sản có tiếng, mang nét rất riêng của vùng đất miền Tây nói chung và Cà Mau nói riêng. Cá thòi lòi khô hiện được bán ra thị trường với giá khoảng 350.000 – 400.000 đồng/kg.

Thu Trang (tổng hợp)