1. Cá khoai

Đến hẹn lại lên, cứ khoảng cuối năm, người dân miền biển lại đổ xô lại tất bật ra khơi để đánh bắt cá khoai (còn gọi là cá cháo) - thứ đặc sản được ví như “của trời cho”. Tùy từng nơi mà mùa cá khoai có thể kéo dài tới tháng 2 âm lịch của năm sau.

Sở dĩ loài cá này có tên gọi như vậy là bởi thân hình tròn, thon dài, thịt trắng hồng, không có vảy tựa như những củ khoai. Người ta gọi là cá khoai cũng để phân biệt chúng với các loài cá khác. 

Nếu như trước đây cá khoai nhiều vô kể, giá rẻ như cho, thậm chí còn bị chê lên chê xuống vì thịt cá nhão, nhanh bị ươn, thì mấy năm gần đây, loại cá này "đổi đời" thành đặc sản cháy hàng ở thành phố. Cũng chính vì thế mà ngư dân khai thác cá khoai cũng có nguồn thu nhập ổn định. 

Từ cá khoai có thể chế biến thành nhiều món như cháo cá khoai, lẩu cá khoai, canh chua cá khoai...., món nào cũng rất ngon và hấp dẫn. Ở miền Tây, người dân còn phơi khô cá khoai để dự trữ và tăng giá trị kinh tế. Sau khi đánh bắt về, cá khoai được sơ chế và ướp thêm một ít muối để khử tanh, tăng thời gian lưu trữ. Cá không cần lọc thịt hay phải bỏ xương, chỉ cần ướp và phơi nắng biển cho cá săn khô. Người dân móc hai hàm răng của cá vào nhau và đặt trên những cây sào tre hoặc vỉ tre để phơi. Dùng sào, vỉ tre phơi giúp ánh nắng tiếp cận được nhiều bề mặt cá sẽ khô nhanh và đều hơn. Sau vài ba ngày nắng đẹp là có khô cá khoai thành phẩm.

Khô cá khoai dai dai, ngọt và có mùi thơm đặc trưng, có thể đem nướng, chiên, nướng, rim, kho…, biến tấu thành nhiều món khác nhau. Giá bán 1kg cá khoai có thể lên tới 750.000 đồng/kg nhưng vì lạ và ngon nên vẫn rất được ưa chuộng. 

2. Cá chạch

Cá chạch còn gọi là cá nhét, thường sống ở tầng bùn đáy. Loài cá này khá giống loài lươn, đều có thân dài, nhớt toàn thân. Khi trưởng thành, con chạch có thể nặng từ 1-2 kg và thường có màu xám đen ở phần lưng, nhạt về phần bụng. Vào mùa nước nổi, cá chạch sống trên đồng ruộng, khi nước cạn thì rút xuống bàu, theo kênh rạch ra sông.

Trước đây, cá chạch được gọi là cá nhà nghèo, nó có đầy ở các đồng ruộng, đầm lầy. Thời đó, chỉ cần mang vò, chài ra ngoài ruộng khoảng 1 tiếng là có thể bắt được một mẻ đầy ú ụ về chế biến món ngon. Trong các món chế biến từ chạch, ngon nhất phải kể tới chạch nướng củi và canh chua.

Còn bây giờ, khó khăn lắm mới mua được một mẻ chạch đồng, ở các chợ và siêu thị chủ yếu bán chạch nuôi với giá 80.000-120.000 đồng/kg tùy kích thước.

Ngoài chạch tươi, ở miền Tây người dân chế biến khô cá chạch. Đây là đặc sản nổi tiếng miền Tây được bán ra thị trường với giá 300.000 đồng/kg.

Để làm khô cá chạch, quan trọng là phải dùng cá tươi, cạo nhớt sạch sẻ và phơi khô trong môi trường sạch sẽ, vệ sinh. Làm khô cá chạch khá đơn giản, hầu như không cần phải loại bỏ phần nào của con cá. Khi cá chạch còn tươi rửa sạch cạo thân cá cho sạch, đem ngâm với nước muối loãng được 30 phút thì vớt ra ướp ít gia vị và ớt. Sau đó, xếp lên vỉ tre hoặc lưới mành đem ra phơi nắng. Khô cá chạch được phơi đến 3 đợt nắng thì khô sẽ đạt chất lượng.

3. Cá mối

Với những người dân miền biển, cá mối là loài cá quen thuộc, từ lâu đã gắn liền với những bữa ăn dân dã, bình dị. Còn với những người sống ở thành phố, cá mối hương còn xa lạ, không phải ai cũng đã có cơ hội được thưởng thức. 

Cá mối hương có ở khắp các vùng biển ở nước ta, trong đó nhiều nhất là vùng biển thuộc Duyên hải Nam Trung Bộ hoặc Nam Bộ. Theo tìm hiểu, loài cá này có quanh năm, cá có thân dài hình trụ, giữa thân hơi phình to, đầu dài, hơi dẹt, nhiều xương. Tuy hơi nhiều xương một chút nhưng có ưu điểm là thịt cá trắng, thơm và rất ngọt, cá nhiều xương hom mỏng, mềm. 

Cũng như những loại cá khác, để bảo quản cá mối để vận chuyển đi xa thường rất khó khăn và không phải mùa nào cũng có cá mối thơm ngon, thịt ngọt béo. Vậy nên, khi vào mùa cá, những người đánh bắt, buôn bán đã chế biến những chú cá mối tươi sống thành khô cá mối hương để bảo quản được lâu và dễ dàng vận chuyển hơn.

Trên thị trường, khô cá mối hương hoặc cá mối hương một nắng được bán với giá lên tới 120.000 đồng/kg. Với giá thành vừa phải và ăn lại ngon, bổ dưỡng, cá mối hương được nhiều chị em đặt mua để chế biến món ngon cho gia đình.

Ni Trần (Tổng hợp)