Những năm gần đây, trứng kiến được xem là món ăn đặc sản của vùng núi Tây Bắc hay miền Trung như Nghệ An, Quảng Bình... Nhờ nghề săn trứng kiến, nhiều hộ gia đình ở các huyện vùng núi nghèo miền Tây Nghệ An như Kỳ Sơn, Con Cuông, Tương Dương có thu nhập khá trong khoảng thời gian này.

Tháng 3 Âm lịch là thời điểm người đi rừng bắt đầu những chuyến đi săn trứng kiến. Tùy vào kinh nghiệm của mỗi người mà thợ săn trứng tự trang bị cho mình những món đồ chuyên dụng riêng. Anh Lương Văn Hoàng (Na Ngoi, Kỳ Sơn, Nghệ An) đi săn trứng kiến đã 10 năm nay nên có rất nhiều kinh nghiệm, anh cho biết, từ tháng 3 đến tháng 4 Âm lịch, cây cối rừng lên xanh tốt nên kiến làm tổ đẻ trứng rất nhiều. Kiến sinh sôi từ bây giờ khi nguồn thức ăn đang dồi dào, đến tháng 5 Âm lịch trứng nở nhiều sẽ tạo thành hàng đàn kiến kiếm ăn khắp rừng, chống trọi mùa hè nắng rực lửa, tha thức ăn dự trữ về tổ để ngủ đông.

Trứng kiến được xem là món ăn đặc sản sạch sẽ, an toàn, nhiều dinh dưỡng nên nhiều người tìm mua

Vật dụng đi rừng của anh Hoàng chỉ có một chiếc rựa. Anh chia sẻ: "Người nào mới đi lấy trứng kiến thì thường mang thêm một ít vỏ cam, vỏ chanh giã nát rồi bôi lên tay, lên chân, những chỗ mà kiến thường bò lên. Kiến ghét mùi này lắm nên hạn chế được việc kiến lao vào người khi mất tổ".

Theo anh Hoàng cầm rựa vào rừng, vừa đi anh vừa lượm thêm một nắm cành lau lớn nhỏ các loại. Xác định được một tổ kiến to bự nằm trên cây, anh Hoàng leo thoăn thoắt lên cây rồi đốn hạ tổ kiến. Vì dưới đất là một thảm lá cây mủn dày nên tổ kiến rớt xuống không bị vỡ vụn, chỉ nghe một tiếng "độp".

Ngay sau khi tổ kiến rơi, anh liền cầm nắm cỏ lau rải quanh tổ kiến, sau đó dùng sống dao gõ mạnh cho tổ kiến vỡ ra. Kiến từ trong tổ ùa ra chạy tứ phía rồi chui hết vào những nhành lá. "Chui vào đống cỏ lau thì kiến sẽ mất nhiều thời gian hơn để tản ra ngoài tìm người phá tổ. Đợi cho kiến đã đi hết rồi thì mình lấy tổ gõ ra để thu trứng kiến là đươc".

Cầm trên tay tổ kiến to bằng chiếc gáo múc nước, anh Hoàng ước chừng cả tổ này sẽ có khoảng 4 lạng trứng kiến, như thế là khá nhiều. 

Để săn được trứng kiến cũng không hề đơn giản và dễ dàng, thế nên giá trứng kiến khá cao

Khi đi qua một cây sơn lớn, phát hiện 1 tổ kiến to bằng chậu rửa mặt, anh Hoàng lắc đầu bỏ qua. Mặc dù trứng kiến rất ngon, bán được giá nhưng anh Hoàng cho hay, đôi khi thấy những tổ trứng kiến cực lớn nhưng phải bỏ qua vì nguy hiểm. 

"Kiến làm tổ trên cây sơn thì tôi đều bỏ qua không lấy. Vì cây sơn độc lắm, leo lên cây lấy được tổ kiến xuống thì mặt mũi đã xưng vù, đỏ choét, nước mắt nước mũi thi nhau chảy vì đau và ngứa. Hồi trẻ vì ham lấy trứng mà tôi có bất chấp leo lên một lần, ngửi thấy mùi cây đau đầu chóng mặt nhưng vẫn cố. Đến khi hạ được tổ kiến thì cũng ngất lăn, mãi mới tỉnh lại".

Anh Hoàng còn kể lại thời điểm cách đây 10 năm, khi vùng đất Kỳ Sơn vẫn được xem là nơi rừng thiêng nước độc, việc lấy tổ kiến còn nguy hiểm hơn bây giờ rất nhiều.

"Ngày đấy ở rừng nhiều rắn rết lắm, không chỉ rắn mà còn có cả trăn nữa. Những ai đi rừng để làm việc, đi nương, bẻ măng hay lấy trứng kiến thì đều phải đi từ 2 người để còn tương trợ nhau. Kiến thích làm tổ ở những cây to, cành lá xanh xum xuê, mát mẻ. Những cây này lá nhiều, rụng thành từng tầng dưới mặt đất thì cũng là nơi thích hợp cho rắn làm hang. Đi đứng không cẩn thận động hang rắn thì sợ lắm".

Người thợ săn này cũng tưởng nhớ lại một khoảnh khắc đi săn trứng kiến kinh hoàng của mình. "Hồi đấy tôi còn bé, đi theo ông đến rừng tre ở cạnh sông Nậm Mộ để hái măng và lấy trứng kiến. Kiến thích làm tổ ở ngọn cây tre, thường là chụm 2 ngọn tre lại thành một hàng vắt ngang, tổ to trĩu cả xuống. Tôi hớn hở định trèo lên cây tre đốn tổ thì ông giật tay tôi lại, ra hiệu chỉ vào gốc tre trước mặt, thấy một tổ rắn cao rửa mét, trong đó là 1 con rắn hổ mang to như điếu cày đang cuộn trứng nằm ngủ. Hai ông cháu bấm nhau đi nhanh ra khỏi khu vực đó. Lúc đấy tôi mà leo lên làm con rắn thức giấc thì chắc chắn bị cắn chết rồi".

Thì ra, loại rắn hổ mang thường tìm những bụi tre để làm tổ, dùng lá khô đụn xung quanh cao lên rồi nằm ở giữa đẻ trứng, chúng vô tình trở thành kẻ canh giữ cho những tổ trứng phía trên cao.

Săn trứng kiến, mỗi ngày bán vài cân trứng giúp thu nhập tiền triệu/tháng

Trứng kiến được xem là món ăn đặc sản dân tộc, là thứ "lộc rừng" nên luôn được cho là an toàn, sạch sẽ, được lòng người ăn, đặc biệt là các đáng mày râu yêu thích của lạ. Thế nên giá của trứng kiến luôn cao ngất ngưởng. Có giai đoạn đỉnh điểm, trứng kiến có giá lên đến 700.000 đồng/kg. Nhưng ngày nay, khi nhiều nơi đã bắt đầu biết khai thác tài nguyên trứng kiến, một số vùng còn nuôi trồng kiến để lấy trứng và bảo vệ mùa màng thì giá trứng kiến đã hạ nhiệt. Nhưng dù giá bán có giảm bớt thì vẫn đủ để các gia đình hành nghề săn trứng kiến có thu nhập khá trong tháng 3 - 4 Âm lịch.

Anh Hoàng cho biết, mỗi ngày nếu chăm chỉ, đi vào những khu rừng xa hơn một chút thì anh có thể tìm được 2 - 3kg trứng kiến, bán cho các tiểu thương đến thu gom với giá 120.000 đồng/kg, nếu mang ra chợ bán thì được giá hơn một chút, khoảng 200.000 đồng/kg. Nhưng vì mang ra chợ tự bán thì không phải lúc nào cũng có khách mua, vậy nên anh thường để cho các thương lái mang trứng về các thành phố lớn bán.

"Tính ra mỗi ngày tôi thu nhập được chừng 200.000 - 300.000 đồng/ngày từ nghề săn trứng, ngày ít thì cũng được hơn 100.000 đồng. Bình quân 2 tháng mùa trứng kiến gia đình tôi cũng kiếm được thêm 8 - 9 triệu đồng. Nhiều gia đình ở đây cũng tranh thủ kiếm thêm bằng cách này, giúp mang lại nguồn thu khá khẩm" - anh Hoàng chia sẻ.

Trứng kiến chế biến được thành nhiều món ăn ngon như bánh, xôi, cháo, xào...

Nhiều tiểu thương bán trứng kiến cho hay, giá trứng kiến được thu mua trên thị trường hiện nay là từ 150.000 - 180.000 đồng/kg trứng kiến tươi mẩy. Nếu mua từ 3kg trở đi sẽ được giá sỉ, còn nếu mua lẻ thì có giá từ 250.000 - 300.000 đồng/kg. Như vậy, các tiểu thương có thể thu lời gấp rưỡi, gấp đôi khi bán trứng đến tay khách hàng sử dụng.

Chị Nguyệt Hường - một tiểu thương bán trứng kiến cho hay: "Trừng kiến làm được nhiều món ngon, giàu dinh dưỡng nên khách ăn rất nhiều. Các khách mua lẻ đều đồng ý mua trứng tươi với giá 300.000 đồng/kg vì trứng kiến tươi sẽ đảm bảo an toàn hơn, ngon hơn. Hiện một số nơi có bán trứng kiến đông lạnh với giá sỉ rất rẻ, chỉ khoảng 100.000 đồng/kg thôi, nhưng tôi không khuyến khích khách mua loại này, vì trứng kiến để lâu có thể bị lên men, gây ngộ độc".

Lương Chi