Thao túng tâm lý (Gaslighting) là một thuật ngữ Tâm lý học, bắt nguồn từ vở kịch cùng tên, Gaslight (1938) và chuyển thể thành phim năm 1944. Trong vở kịch này, thủ phạm phủ nhận ký ức của nạn nhân, khiến nạn nhân nghi ngờ nhận thức và mức độ tỉnh táo của bản thân. Chỉ một thao tác tìm kiếm đơn giản trên Google, bạn sẽ thấy rất nhiều định nghĩa rõ ràng, cụ thể và mang tính hàn lâm về thuật ngữ này.

Thao túng tâm lý nguy hiểm ở chỗ chính nạn nhân cũng không biết mình bị “xỏ mũi” dắt đi, cho đến khi chịu tổn thương, thiệt hại cả về vật chất lẫn tinh thần do thủ phạm gây nên.

3 điểm yếu chí mạng khiến một người dễ bị thao túng tâm lý

Rõ ràng, kẻ thao túng chỉ có thể thực hiện được hành vi xấu xa của mình khi nắm thóp được điểm yếu của nạn nhân. Theo anh Nguyễn Hữu Trí, giám đốc một đơn vị đào tạo kỹ năng sống cho thanh thiếu niên, có ba tử huyệt khiến một người dễ bị thao túng: lòng tham, nỗi sợ và sự cô đơn.

Đây là những cảm xúc rất thường tình ở con người. Là một người bình thường, không ai là không có những lúc tham lam, sợ hãi và cô đơn. Điều quan trọng là người ta biết rèn luyện và tiết chế bản thân đến đâu để không bị nắm thóp và lợi dụng. Như thế người ta mới cần phải học cách tu thân và giác ngộ chân lý, không để bản thân bị lạc lối trong những thứ vô minh ở đời.

Những kẻ thao túng luôn muốn đánh vào lòng tham của những người trẻ và chưa có nhiều tài sản, muốn làm giàu nhanh và dễ. Tham ở đây không chỉ là tham tiền, tham vật chất mà còn là ham muốn nhanh đạt thành quả mà không cần nỗ lực, kiên trì. Đây là điểm yếu mà những tổ chức đa cấp hay tài chính lừa đảo thường xuyên “đánh” vào. Khi lòng tham nổi lên, người ta thường mất đi sự điềm tĩnh để cân nhắc, phân biệt đúng sai. Bởi vậy nên có nhiều người không nhìn rõ cái bẫy đang giăng trước mắt mình mà vẫn lao vào như những con thiêu thân.

Với những người đã có của ăn, của để, có tài sản tích lũy và thu nhập ổn định thì khó có thể đánh vào lòng tham của họ. Vậy nên những kẻ thao túng sẽ đánh vào tử huyệt thứ hai, đó là nỗi sợ, sợ mất của, mất năng lực kiếm tiền, mất địa vị, danh tiếng, sợ dính vào lao lý. Càng sở hữu nhiều thứ thì họ càng sợ mất đi những gì mình đang có.

Sự cô đơn và buồn chán là cảm xúc có thể xảy đến với bất kỳ thành phần, lứa tuổi nào. Với những người siêu giàu, khi đã đạt đến đỉnh cao của danh vọng và tiền bạc, dù họ có mua những món đồ hàng hiệu xa xỉ cũng không còn thấy thỏa mãn, ăn những món đắt đỏ nhất cũng không cảm thấy ngon. Thứ họ cần lúc này là một người có thể bầu bạn được với họ, hiểu họ, hợp gu họ. Nắm bắt được điều này, siêu lừa đảo Anna Sorokin có thể trục lợi tới 275.000 USD từ giới tinh hoa New York.

Làm sao để không bị thao túng tâm lý?

Có hai giai đoạn thao túng tâm lý mà thủ phạm thường áp dụng, đó là: ảnh hưởng tâm lý và áp đặt hành vi. Trước khi lừa đảo hàng trăm nghìn đô la, Anna Sorokin đã vào vai xuất sắc một tiểu thư giàu có, sành sỏi, am hiểu gu thời trang thời thượng, gu thưởng thức nghệ thuật tinh tế của giới thượng lưu. Cô đã tiếp cận những người giàu có và gây dựng được niềm tin từ họ, từ đó cô dễ dàng thực hiện những hành vi lừa đảo và trục lợi về mình.

Theo quy luật cộng hưởng (Law of Resonance), tất cả mọi người đều bị ảnh hưởng tâm lý lên nhau, một cách chủ động hoặc vô thức. Vậy nên sẽ không có cách nào để một người miễn nhiễm 100% với việc bị ảnh hưởng tâm lý từ người khác. Thay vì luôn hoài nghi, cảnh giác và đề phòng, thì mỗi người nên chú trọng xây dựng sức mạnh nội tại.

Bắt đầu từ việc thấu hiểu chính mình, nhận diện được cảm xúc của bản thân, xây dựng trí thông minh cảm xúc. Khi nghi ngờ bản thân đang bị người khác gây ảnh hưởng, hãy xác nhận ý định của đối phương xem họ đang muốn gì ở bạn. Chẳng hạn, một người bạn thường xuyên chia sẻ với bạn về một dự án kinh doanh “ngồi không cũng ra tiền”, bạn có thể xác nhận bằng cách hỏi họ rằng có phải họ đang cố thuyết phục bạn tham gia hay không. Hay khi có người giới thiệu cho bạn một kênh đầu tư lợi nhuận khủng, thay vì vội vàng xuống tiền vì sợ lỡ cơ hội, hãy chậm lại một nhịp, tìm hiểu thật kỹ, nhất là việc họ lấy tiền ở đâu để trả lãi cho bạn.

Bên cạnh đó, để không bị thao túng tâm lý thì bạn cũng cần hạn chế tối đa việc ảnh hưởng tâm lý lên người khác khi không có sự cho phép của họ, chẳng hạn như đổ lỗi hay chỉ trích. Bởi con người luôn có ảnh hưởng tâm lý lẫn nhau và thứ bạn không muốn thì cũng đừng đem nó cho người khác.

Cuối cùng, bạn không nên quá sợ hãi về việc liệu mình có trở thành nạn nhân bị thao túng không, bởi nỗi sợ cũng là một trong ba điểm yếu chí mạng mà những kẻ thao túng thường khai thác triệt để.

I Am NGA

Ảnh: Sưu tầm