Trong chút chớm lạnh của buổi sớm, một màn sương còn giăng mắc lại trên Taj Mahal như chiếc khăn mỏng manh trên gương mặt người thiếu nữ. Rồi bình minh đến, bắt đầu bằng ánh vàng rót mật trên đỉnh mái vòm duyên dáng bằng cẩm thạch trắng. Khi mặt trời nâng mình lên cao giữa không trung, cả ngôi đền nhuốm mình trong những tia nắng tinh khôi đầu ngày, tựa hồ như một giấc mơ tuyệt đẹp. Không, đây không phải là mơ cũng không phải hình ảnh thường thấy trong các cuốn sách du lịch, mà là thực. Taj Mahal đang thực sự hiển hiện trước mắt tôi.

Taj Mahal nhuốm mình trong những tia nắng tinh khôi đầu ngày

Bắt đầu từ một câu chuyện tình

Có rất nhiều điều để nói về tuyệt tác kiến trúc lộng lẫy này. Nhưng tôi vẫn luôn muốn bắt đầu câu chuyện của mình về Taj Mahal từ mối tình bất diệt giữa hoàng đế Shah Jahan và nàng Mumtaz Mahal.

Shah Jahan là một trong những vị hoàng đế nổi tiếng của đế quốc Mughal, lên ngôi năm 1627. Trong số các thê thiếp, được ông sủng ái nhất là người vợ thứ ba, hoàng hậu Mumtaz Mahal. Hai người chung sống suốt mười chín năm và hầu như không rời nhau nửa bước, ngay cả những lúc Shah Jahan lâm trận.

Năm 1631, Mumtaz Mahal chẳng may qua đời trong khi hạ sinh người con thứ mười bốn. Sự ra đi của bà đã để lại nỗi buồn đau vô hạn, không thể khỏa lấp trong lòng Shah Jahan. Chỉ sau một đêm ngồi bên xác vợ, râu tóc của ông đã trở nên bạc trắng. Hoàng đế còn ra lệnh cho toàn bộ hội đồng chức sách phải để tang bà trong hai năm.

Cổng vào Taj Mahal

Ít lâu sau đó, Shah Jahan bắt tay vào thực hiện di nguyện của Mumtaz Mahal: xây dựng một lăng mộ tương xứng với tình yêu của hai người. Toàn bộ nguồn lực của cả vương triều đều tập trung cho việc này. Ustad Tsa, kiến trúc sư tài hoa nhất Bắc bán cầu thời bấy giờ, đảm nhiệm việc thiết kế ngôi đền. Ngoài ra, còn cần đến 32 triệu rupee (tương đương 877 triệu USD theo tỷ giá hiện tại), khối lượng đá quý và vật liệu do 1.000 con voi vận chuyển, cùng với hơn 20.000 nhân công lao động ngày đêm. Vậy mà đến 22 năm sau (1653), Taj Mahal mới hoàn thành.

Nhưng đó chưa phải là đoạn kết của câu chuyện tình. Sau khi Taj Mahal xây xong thì Shah Jahal cũng chẳng còn màng đến việc triều chính. Trong những năm tháng cuối đời, ông bị chính con trai mình chiếm ngôi và giam lỏng trong pháo đài Agra bên kia sông. Hàng ngày, vị hoàng đế già vẫn ngồi trên vọng lâu, đau đáu dõi mắt về ngôi đền cẩm thạch trắng. Năm 1666, khi qua đời, di hài của Shah Jahan được đưa về Taj Mahal, đoàn tụ mãi mãi với người vợ yêu dấu.

Giấc mơ cẩm thạch trắng

Mối tình giữa Shah Jahan và Mumtaz Mahal đã để lại cho nhân loại một viên ngọc hoàn mỹ, biểu tượng tiêu biểu của thời kỳ Mughal, kết hợp hài hòa phong cách kiến trúc Ba Tư, Hindu, Hồi giáo, mà bất cứ ai cũng phải trầm trồ thán phục và không tiếc mỹ từ để ca tụng.

Được xây chủ yếu bằng đá cẩm thạch trắng nên màu sắc của Taj Mahal dường như cũng ứng ngẫu theo mỗi khoảnh khắc của ngày: ửng hồng khi rạng đông, trắng tinh khiết lúc mặt trời đã lên cao, và nhuộm ánh vàng rực vào buổi hoàng hôn. Những đêm trăng thanh, cả ngôi đền như một viên ngọc tỏa sáng lấp lánh giữa bầu trời đêm huyền ảo.

 Thánh đường Hồi giáo nằm cạnh lăng mộ chính

Bước qua cánh cổng lớn, bạn sẽ nhìn thấy Taj Mahal lộng lẫy soi bóng xuống bể nước gióng theo trục bắc – nam, bao quanh bởi hai hàng cây xanh đều tăm tắp. Ở các góc của lăng là bốn ngọn tháp sừng sững, hai kiến trúc bằng đá sa thạch đỏ (thánh đường và nhà khách) nằm cách lăng một khoảng cách cân xứng. Các mặt của ngôi đền cũng hoàn toàn giống hệt nhau với cổng vòm và kinh Quran được chạm khắc trên đá cẩm thạch trắng. Người Mughal coi sự cân xứng là biểu tượng của cân bằng và hòa hợp trong đế chế của mình. Họ đã làm được điều mà ngay cả các kiến trúc sư trong kỷ nguyên hiện đại cũng phải sửng sốt: độ cân xứng song phương dọc đường trục trung tâm.

Taj Mahal soi bóng xuống bể nước gióng theo trục bắc - nam

Điều thú vị là điểm bất đối xứng duy nhất lại nằm ở ngôi mộ của người đã dựng nên công trình: chiếc quan tài của hoàng hậu Mumtaz nằm ở chính giữa lăng trong khi quan tài của Shah Jahan lại nằm lệch trục. Truyền thuyết kể rằng, hoàng đế dự định xây một lăng Black Taj cho riêng mình nhưng ông qua đời khi kế hoạch còn dang dở. Do đó, mộ của ông được thêm vào Taj Mahal chứ không nằm trong thiết kế ban đầu.

Phần chính của công trình là lăng mộ hình bát giác cao 75 mét với mái vòm bằng đá cẩm thạch và sa thạch, trang trí hình một bông hoa sen nhằm nhấn mạnh chiều cao. Đỉnh cao nhất là một hình chạm đầu mái mạ vàng, pha trộn phong cách Ba Tư và các yếu tố Hindu. Nội thất bên trong lăng cũng không kém phần thanh nhã, các chi tiết trang trí đạt đến độ tinh xảo sánh ngang với nghệ thuật kim hoàn.

 Lăng mộ hình bát giác, nơi an nghỉ của Shah Jahan và hoàng hậu

Khi ngẩn ngơ ngắm nhìn những đường nét mỹ lệ của Taj Mahal, tôi chợt nhớ mình đã có tháng năm dài đếm nhịp mơ về nơi này, đã đọc biết bao nhiêu bài viết, đã ngắm nhìn biết bao nhiêu bức hình, và giờ tôi đứng đây, vỡ òa vì kinh ngạc. Mỗi năm, có hàng triệu người cũng giống như tôi, lặn lội đến đây, chiêm ngưỡng và ra về với những ký ức đã khắc sâu vào tâm trí.

Nếu một ngày Taj Mahal biến mất

Điều ấy hoàn toàn có thể trở thành sự thực bởi Taj Mahal đang phải chịu sức ép rất lớn từ tình trạng ô nhiễm cũng như lượng khách tham quan đông đúc. Không khí ô nhiễm làm ố vàng bề mặt đá cẩm thạch và gây hư hại nhiều chi tiết kiến trúc. Các nhà sử học còn cảnh báo sông Yamuna là một phần của kiến trúc Taj Mahal, nếu dòng chảy của sông cạn kiệt thì hố móng của ngôi đền cũng có nguy cơ sụp đổ.

Chính phủ Ấn Độ đã bỏ nhiều công sức trong việc gìn giữ và bảo tồn báu vật kiến trúc này. Các nhà máy và khu công nghiệp trong bán kính 10.400 km2 quanh Taj Mahal được yêu cầu chuyển sang sử dụng khí gas tự nhiên hoặc phải di dời địa điểm. Ngôi đền thường xuyên được đắp bùn Multani Mitti, rồi rửa sạch bằng nước ấm, giúp đem lại màu sáng bóng cho đá cẩm thạch. Ngoài ra, kể từ ngày 01/04/2018, thời gian tham quan cũng hạn chế, chỉ còn tối đa ba tiếng mỗi ngày, nhằm làm giảm tình trạng quá tải du khách.

Nếu một ngày Taj Mahal biến mất thì quả thực là điều đáng tiếc. Nhưng tôi tin câu chuyện về mối tình bất diệt giữa Shah Jahan và Mumtaz Mahal sẽ luôn trường tồn trong lòng nhân gian. Bởi như cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã từng viết: “Cuộc sống không thể thiếu tình yêu!”

Minh Phạm