Cúng lễ hóa vàng là một trong những phong tục phổ biến của dịp Tết Nguyên đán hàng năm. Theo quan niệm dân gian của người Việt, ngày 30 Tết, các gia đình sẽ làm mâm cơm tất niên để mời các cụ về ăn Tết. Hết 3 ngày Tết, con cháu lại sửa soạn mâm lễ để tiễn đưa tổ tiên, ông, bà về cõi âm. Lễ cúng hóa vàng thể hiện lòng tôn kính, sự cầu mong tổ tiên ban phước lành cho con cháu một năm nhiều may mắn, sức khỏe và thịnh vượng.

Việc chọn ngày làm lễ hóa vàng còn tùy thuộc vào mỗi gia đình, chủ yếu là khoảng từ mùng 3 đến khoảng mùng 10 Tết Nguyên đán. Tuy nhiên, đa số các gia đình chọn ngày mùng 3 Tết để làm lễ hóa vàng hết Tết.

Năm 2023, mùng 3 Tết rơi vào thứ Ba, ngày 24/01/2023 dương lịch. Khung giờ tốt để thực hiện nghi lễ hóa vàng trong ngày mùng 3 Tết gồm:

Quý Mão (5h-7h): Ngọc Đường

Bính Ngọ (11h-13h): Tư Mệnh

Mậu Thân (15h-17h): Thanh Long

Kỷ Dậu (17h-19h): Minh Đường

Ngoài ngày mùng 3 Tết hóa vàng như thông lệ, năm Quý Mão 2023, các gia đình có thể tham khảo thêm 3 ngày khá phù hợp khác để làm lễ hóa vàng hết Tết là mùng 4, 5 và 8 tháng 1 âm lịch.

Để thực hiện nghi lễ hóa vàng tiễn đưa tổ tiên, ông bà, các gia đình chuẩn bị một mâm cơm cúng. Sau khi kết thúc tuần hương sẽ đốt vàng mã đã được cúng trong dịp Tết.

Tùy theo điều kiện kinh tế của từng gia đình, phong tục của từng vùng miền mà các lễ vật trong lễ hóa vàng sau Tết sẽ khác nhau, tuy nhiên vẫn cần phải đảm bảo có những món dưới đây:

• 1 mâm cỗ mặn hoặc cỗ chay tùy từng gia đình
• Tiền, vàng mã
• Hương, đèn, nến
• 1 mâm ngũ quả
• 1 bình hoa tươi
• Bánh kẹo
• Trầu cau, thuốc lá, chè...
• 2 cây mía (theo dân gian quan niệm cây mía để các cụ chống đi cho đỡ mỏi hoặc có thể sử dụng để gánh các đồ cúng về trời).

Mâm cỗ cúng hóa bàng có thể là cỗ mặn hoặc cỗ chay với các món mang đặc trưng ngày Tết. Nếu là cỗ mặn thì không thể thiếu con gà trống, bát canh, đĩa rau củ xào, giò hay nem rán.

Trong lễ hóa vàng, người dân thường đốt vàng mã vì nghĩ rằng "trần sao âm vậy", cần biếu tiền bạc để ông bà có cái chi tiêu. Theo tục xưa, tại nơi đốt vàng mã, người ta thường đặt hai cây mía dài để làm “đòn gánh” cho người ở cõi âm, cũng là vũ khí để xua đuổi quỷ dữ.

Hiện nay, nhiều gia đình rất coi trọng việc hóa vàng, đốt vàng mã bằng hình thức mua sắm rất nhiều đồ vàng mã về đốt. 

Tuy nhiên, theo chia sẻ của chuyên gia phong thủy, việc đốt vàng mã ngày Tết không cần đốt quá nhiều mà cần đốt chất lượng, khi đốt phải thành tâm nghĩ đến tổ tiên, người đã khuất thì người đó sẽ nhận được.

Hiện nay việc đốt vàng mã trong lễ hóa vàng được khuyến cáo hạn chế tối đa để tránh lãng phí và ảnh hưởng đến môi trường sống, giảm nguy cơ gây hỏa hoạn.

Điều quan trọng là bàn thờ cần hương khói đầy đủ trong 3 ngày Tết và các nghi lễ khấn cúng được thực hiện với sự kính cẩn của gia chủ.

AM (tổng hợp)