Chiến tranh kết thúc, nhưng không phải mọi vết thương đều có thể khép miệng. Sự im lặng của bom đạn không đồng nghĩa với sự yên bình trong lòng người. Có những trận chiến âm thầm hơn – nơi con người đối mặt với chính mình, với ký ức, với nỗi ám ảnh và cả khát khao được sống trọn vẹn một lần nữa. Và điện ảnh Việt Nam, trong chiều sâu nhân văn của mình, đã lựa chọn những “lát cắt hậu chiến” ấy để kể lại, không phải bằng âm thanh súng đạn, mà bằng tiếng nói của nội tâm, của nỗi đau – và cả sự phục sinh.

Người đàn bà mộng du

Những khung hình tĩnh, nhịp phim chậm rãi, không gian đậm chất thị giác đã dẫn dắt người xem dấn sâu vào hành trình tâm lý của nhân vật

Trong "Người đàn bà mộng du" của đạo diễn Nguyễn Thanh Vân, chiến tranh không hiện diện trực tiếp trên màn ảnh, nhưng lại là cái bóng phủ trùm lên toàn bộ số phận nhân vật. Nhân vật chính trong phim là Quỳ - nữ y tá hiền lành, gần gũi và tận tụy với bệnh nhân. Nhưng sau vẻ ngoài dịu dàng ấy là những nỗi đau lặng thầm, chỉ khi màn đêm buông xuống mới dần hiện rõ trên gương mặt.

Quỳ từng là nữ quân y yêu một người đội trưởng trên chiến trường Trường Sơn. Anh hy sinh, để lại cô với ký ức không thể khép lại. Nhiều năm sau, Phiên – bản của anh – bước vào cuộc đời Quỳ. Anh yêu cô bằng tất cả dịu dàng, nhưng Quỳ vẫn mãi ở lưng chừng giữa quá khứ và hiện tại. Cô sống giữa hai thế giới: một bên là ký ức, một bên là cuộc sống đang trôi. Và ở ranh giới ấy, Quỳ mang theo trận chiến không tên – âm thầm nhưng sâu sắc.

Bộ phim không cố gắng lý giải quá khứ, cũng không đào sâu vào diễn biến chiến trận. Thay vào đó, nó đặt khán giả vào chính trạng thái chơi vơi của một người từng trải qua mất mát quá lớn, đến mức không còn muốn bắt đầu tương lai mới.

Về nơi gió cát

Sự đổi thay của thời cuộc, sự lạc lõng trong chính ký ức đã khiến anh trở thành “người lạ” ngay trong chính ngôi nhà đã từng là nơi chốn đi về

Nếu “Người đàn bà mộng du” là tiếng thở dài thầm lặng, thì “Về nơi gió cát” của đạo diễn Lưu Trọng Ninh lại như một bản nhạc đầy ẩn dụ. Không gian cát trắng, nắng gió miền Trung hoang hoải trở thành phông nền cho cuộc trở về đầy day dứt của một người lính. Anh đã rời quê hương trong những năm tháng tuổi trẻ và quay trở lại khi mái đầu đã bạc, mang theo trong mình những mảnh vỡ của chuyện tình đầy nuối tiếc.

Lũy – người lính cách mạng sau chiến tranh khi trở về phải đối mặt với thực tại đắng cay. Vợ cũ của anh đã tái hôn với một người lính phía bên kia. Còn anh được phong làm Bí thư xã. Cuộc sống sau hòa bình của anh là sự giằng xé giữa lý tưởng và đời thường, giữa những vết thương lòng chưa lành và trách nhiệm xã hội đang đặt lên vai.

Sống trong sợ hãi

“Sống trong sợ hãi” đã khắc họa chân thực hành trình tồn tại của cựu binh Việt Nam sau cải tạo

"Sống trong sợ hãi" của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên là một tác phẩm xuất sắc, không chỉ vì thủ pháp kể chuyện mà còn vì cách nó đặt câu hỏi về cái giá của hòa bình. Bộ phim đặt ra một góc nhìn hiếm thấy: hành trình tồn tại của Tải – cựu binh Việt Nam Cộng hòa sau cải tạo. Để sống, anh học cách tháo bom, đào đất, trồng cây trên chính mảnh đất nhuốm màu chiến tranh. Phá bom là công việc chính giúp anh gồng gánh cuộc sống, nuôi hai người vợ và con, song cũng là thứ khiến anh ngày ngày "sống trong sợ hãi".

Điều ám ảnh trong phim không nằm ở cảnh bốc mìn, mà ở cách Tải không chỉ sợ chết, mà sợ cả ánh mắt của cộng đồng, sợ những điều mình từng làm trong chiến tranh, sợ sự phán xét của chính bản thân. Bộ phim là một thông điệp đầy tỉnh táo: đôi khi, những người lính sống sót mới là những người mang vết thương sâu nhất. Họ cần được thấu hiểu, chữa lành, thay vì bị bỏ rơi giữa vùng giao thoa mong manh giữa “anh hùng” và “phế nhân”.

Người trở về

Bộ phim của đạo diễn Đặng Thái Huyền đã đạt giải của Ban giám khảo & tác giả kịch bản xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 19 và Cánh diều Bạc tại Lễ Trao giải Cánh diều 2015

Nếu có bộ phim nào chạm đến tận cùng của hậu chiến, thì đó chính là “Người trở về” của đạo diễn Đặng Thái Huyền. Lấy bối cảnh sau chiến tranh biên giới, bộ phim theo chân người nữ quân y tên Mây sống sót trở về từ chiến tranh sau một năm được báo tử, đúng vào ngày cưới người yêu cũ. Không còn chiến hào, không còn kẻ thù – nhưng nỗi cô đơn, mặc cảm về cơ thể mình và tổn thương chiến tranh vẫn đeo bám cô.

Sự trở lại của cô là khởi đầu cho chuỗi va chạm tâm lý dữ dội giữa “người trở về” và những người ở lại. Bộ phim đặt ra câu hỏi lớn về sự công nhận, về cách xã hội nhìn nhận nỗi đau hậu chiến. Đó là một bài học lặng lẽ nhưng sâu sắc, rằng không ai trở về nguyên vẹn – dù là thể xác hay tâm hồn.

Những bộ phim trên không chọn cách khơi gợi cảm xúc bằng việc bi kịch hóa, cũng không cần đến những cao trào kịch tính. Bằng cách kể chuyện lặng lẽ, thấu đáo và đầy nhân văn, điện ảnh Việt Nam đã khắc họa đời sống hậu chiến một cách chân thực, nói thay cho những con người từng sống trong chiến tranh, giúp thế hệ sau hiểu rằng: chiến tranh không kết thúc khi tiếng súng ngưng vang, mà chỉ thực sự khép lại khi con người tìm được bình yên trong tâm hồn.

PV