Chủ nhà nói: “Đợi chị một lát chị ra sau vườn lấy rau”. Sau chừng nửa tiếng thì đủ các loại rau mới hái về bày ra trước mắt tôi, có loại quen nhưng cũng có những loại rau, quả lần đầu tiên tôi nhìn thấy.

Món rau tổng hợp đưa tôi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác, từ nguyên liệu, cách chế biến và cả hương vị của món ăn. Sau khi được giới thiệu về tên món ăn sắp thưởng thức, tôi cũng chưa hình dung được món ăn ấy là như thế nào, chỉ biết là có…rau.

Chị Toán đang lặt rau

Chị Hà Thị Toán , người bản Đường (xã Thạch Lương, huyện Văn Chấn, Yên Bái) kể cho tôi nghe tên các loại rau trong món ăn, gồm: rau muống, rau bí, măng giềng, mã đề, mùi tàu, rau thối (loại rau đặc sản của Yên Bái, còn có tên gọi là phắc nam) và quả cà gai.

Các loại rau, quả và gia vị được chuẩn bị theo những tỉ lệ thích hợp mà đã trở thành bí quyết riêng trong ẩm thực bao đời của người Thái. Chúng kết hợp hài hòa với nhau trong một món ăn qua cách chế biến độc đáo. Chỉ trong một món ăn mà mang bao hương vị của cỏ cây Tây Bắc bên trong, có cái đắng, chát, cay, ngọt, bùi của nhiều loại rau quả rồi lại hòa quyện cùng mùi thơm riêng biệt của mắc khén.

Được thưởng thức món rau đặc sản của người Thái khi mặt trời đã xuống núi từ lâu, mây đã về ôm lấy những đỉnh núi, khói lam chiều quẩn quanh những mái nhà sàn trong bản, tôi bỗng thấy thêm yêu Tây Bắc rồi chợt nhớ tới mấy câu thơ:

“Hãy về Tây Bắc ai ơi. Mây ngàn giăng lối phủ trời nơi đây. Chưa về Tây Bắc đã say. Đến rồi chắc ở nơi này chẳng đi”.

Chị Toán bắt đầu nhóm bếp để nấu rau

Một dụng cụ kì lạ được đặt lên bếp. Chị Toán vừa đổ nước vào trong vừa nói với tôi rằng đây là cái “mỏ nửng”. Đến lúc này tôi vẫn nghĩ tất cả rau sẽ được luộc lên như bình thường và đây là cái nồi như bình thường thôi, chỉ khác ở hình dáng…

…nhưng tôi đã lầm. Đủ các loại rau, quả trộn chung vào với nhau rồi đồ lên như đồ xôi chứ không phải luộc. Một ống tre khá lớn được sử dụng thay vì cái chõ đồ xôi thường thấy, nhồi rau vào hơi chặt tay và bắc lên chiếc “mỏ nửng” đang bốc hơi nghi ngút trên bếp

Cách nấu chín món rau tổng hợp này của người Thái rất sáng tạo. Rau được đồ lên không những thêm ngọt mà còn đỡ mất chất, chín mềm từ từ trong hơi nước bốc lên từ chiếc “mỏ nửng”. Rau chín rồi mà vẫn xanh ngắt, tỏa hương thơm dịu

Cận cảnh dụng cụ độc đáo của người Thái dùng để đồ rau

Sau khi rau chín tới, chị Toán còn phải nêm thêm khá nhiều gia vị cho món ăn, gồm có gừng, ớt, hành lá, mắc khén và một chút bột canh, mì chính cho vừa miệng

(Theo Thanh Niên)