Cách đây 3 năm, xuất phát từ mong muốn có nguồn thực phẩm sạch cho con nhỏ và gia đình sử dụng hàng ngày, chị Thu Thảo (Đà Nẵng) quyết định cải tạo sân thượng để làm vườn trồng rau.

Sân thượng rộng khoảng 100m2. Trừ 30m2 bố trí lối đi, cầu thang, bồn chứa nước và các đường ống kỹ thuật, nữ gia chủ dành toàn bộ diện tích còn lại để chinh phục các giống cây khác nhau.

Toàn cảnh khu vườn sân thượng của gia đình chị Thảo. Từng khu vực đều được bài trí, sắp xếp trồng trọt gọn gàng, vừa đảm bảo tính thẩm mỹ, vừa cho năng suất cao.

Trước đây, chị từng tận dụng đất trống của hàng xóm chưa xây nhà để làm vườn nhưng thấy không hiệu quả vì đất quá cằn cỗi, nhiều sỏi đá và cỏ dại mọc thường xuyên. Ngoài ra, đây không phải đất có thể trồng lâu dài, hệ thống tưới tiêu cũng khá khó và tốn kém nên chị Thảo chưa dám đầu tư.

Vì thiếu điều kiện trồng trọt dưới mặt đất, gia chủ nảy ra ý tưởng chuyển đổi vườn cỏ trên sân thượng thành "trang trại rau", thỏa mãn niềm yêu thích thiên nhiên, cây cỏ.

Để làm vườn sân thượng hiệu quả, chị Thảo tận dụng từng lớp không gian và bài trí, thiết kế sao cho phù hợp công năng. Theo đó, ở trên cao, chị làm giàn cho các loại cây thân leo như bầu, bí, mướp và nho, vừa tối ưu diện tích, vừa tạo bóng râm mát cho khu vườn.

Phía dưới, chị bố trí các chậu trồng rau, củ, ưu tiên mùa nào thức nấy để hạn chế sâu bệnh và rau trái cho năng suất cao.

Ngoài các loại rau ăn lá, chị còn trồng nhiều giống cây thân leo và cây ăn trái để gia đình có thực phẩm sạch đa dạng, sử dụng được thường xuyên.

Vào mùa nắng, chị Thảo trồng một số loại dưa như dưa leo, dưa lưới, dưa lê, dưa lê đốm. Đến mùa mưa, chị chuyển từ trồng dưa sang trồng các giống rau củ ưa thời tiết mát mẻ như cà chua, bắp cải, súp lơ, su hào, cà rốt.

Ngoài ra, chị cũng trồng một số loại rau quen thuộc có thể cho thu hoạch quanh năm như rau muống, rau dền, mùng tơi, cải bó xôi,… hay nhiều giống cây thân leo gồm bầu, bí đỏ, bí đao, mướp hương, mướp đắng.

Trong vườn, nữ gia chủ đảm đang đặt thêm bộ bàn ghế làm chốn nghỉ chân, thư giãn ngắm vườn.

Để tiết kiệm chi phí và đảm bảo tính thẩm mỹ cho khu vườn, chị Thảo còn tận dụng đất, vỉ nhựa thoát nước, vải địa giữ đất từ mái cỏ cũ và chỉ đóng thêm thùng gỗ trồng rau cũng như làm giàn gỗ, tre cho các cây thân leo.

Hàng ngày, người phụ nữ trẻ dành khoảng 1-2 giờ đồng hồ để chăm sóc khu vườn vào sáng sớm và chiều mát. Những lúc bận rộn với 2 con nhỏ, chị phải tranh thủ làm vườn cả lúc giữa trưa hay tối muộn. Thỉnh thoảng, cả gia đình lại lên phụ chị thu hoạch, vừa ngắm vườn vừa tỉa cây, tưới nước,…

Khu vườn trên cao được chăm sóc theo hướng hữu cơ hoàn toàn, nói không với thuốc hay phân bón hóa học.

Chị Thảo thừa nhận, làm vườn trên sân thượng khác và khó hơn dưới mặt đất. Dù từng trồng rau củ một thời gian trước đó nhưng chị chưa có nhiều kinh nghiệm trồng trọt trên cao.

“Vậy nên mình cố gắng trồng cây thuận tự nhiên, theo thời vụ với từng loại rau củ. Có một câu nói của ông bà ta rất hay là "Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống" nên mình luôn bám sát theo quan niệm đó và gặt hái được thành quả lao động", chủ nhân khu vườn chia sẻ.

Về giá thể, chị Thảo thường trộn theo tỷ lệ 50% đất vườn, 30% chất tạo độ xốp như tro trấu hun, xơ dừa đã qua xử lý, vỏ đậu hoặc lạc xay với 20% phân (phân bò ủ hoai, phân trùn quế, phân gà,…) và một ít vôi bột hoặc bột canxi hữu cơ (làm từ vỏ trứng, bột xương cá,…). Bên cạnh đó, đất cần đảm bảo tươi xốp, thoát nước tốt và có độ ẩm phù hợp.

Trước khi trồng, khâu quan trọng nhất là phải làm sạch đất. Có thể trộn đất với vôi, bột đậu tương, cám gạo,… trong 2 tuần để diệt mầm bệnh rồi trộn các chế phẩm sinh học như Trichoderma, nấm 3 màu (xanh, tím, trắng), men vi sinh để giúp phân hủy phân hữu cơ dễ dàng hơn và tạo các vi sinh vật có lợi giúp cải tạo đất. Đất khỏe sẽ kháng bệnh tốt.

Chị Thảo thu hoạch thành quả lao động từ khu vườn sân thượng tràn ngập các loại rau trái của gia đình mình.

Về phân bón, tùy từng giống và nhu cầu phát triển của cây mà gia chủ lựa chọn các sản phẩm và liều lượng hợp lý. Ví dụ như rau ăn lá thì ưu tiên bón các loại phân nhiều đạm như phân bò, phân trùn quế, phân gà, phân dơi, phân dê, bánh dầu, cám gạo, bột đậu tương,…

Ngoài ra cần bổ sung thêm lân (có nhiều trong tro bếp củi, trấu hun, lân vi sinh) để rễ phát triển, hút chất dinh dưỡng nuôi cây,…hay kali (có trong các loại phân hữu cơ như tro trấu, xơ dừa, thân cây chuối, trái chuối chín, thân cây hoa dã quỳ)… giúp cho cây ra hoa, đậu quả, nuôi quả và tạo độ ngọt.

"Với cây ăn quả thì nên tăng cường canxi và các nguyên tố vi lượng (sắt, đồng, magie,...) để cây khỏe, ra hoa đạt chất lượng cao và tăng khả năng đậu quả. Đồng thời cần thường xuyên chăm bón, cắt tỉa theo đúng kỹ thuật của từng loại cây.

Ví dụ như dưa leo tự thụ phấn thì chỉ nuôi một nhánh chính, cắt tỉa các nhánh phụ để cây tập trung nuôi quả. Hay với cà chua sinh trưởng vô hạn cũng chỉ giữ lại một nhánh chính và cắt tỉa các chồi nách, còn cà chua sinh trưởng hữu hạn thì không cắt tỉa, để nhiều nhánh giúp cây ra nhiều hoa, đậu nhiều quả,…", chị Thảo nói.

Khu vườn tràn ngập các loại rau trái không chỉ cung cấp thực phẩm sạch mà còn trở thành nơi thư giãn lý tưởng cho các thành viên.

Mỗi loại cây đòi hỏi quá trình chăm sóc khác nhau, nữ gia chủ ưu tiên trồng theo vụ mùa và kết hợp kỹ thuật phù hợp để đạt năng suất cao nhất. Ngoài ra, chị còn phun thêm dầu neem oil (hoặc tự làm các chế phẩm sinh học từ gừng, ớt, tỏi, rượu) để phòng, trị bệnh cho cây. Cần ưu tiên phòng bệnh vì rau củ có thời gian sinh trưởng ngắn bởi khi cây bị bệnh thì khó trị và nếu trị được cây cũng cho năng suất thấp hơn.

Một yếu tố khác mà chị Thảo rất chú trọng trước khi làm vườn chính là lựa chọn các loại giống tốt, có khả năng sinh trưởng và kháng bệnh cao cũng như cho năng suất và sản lượng nhiều.

Dù làm vườn trên cao gặp nhiều vất vả nhưng mỗi lần thu hoạch, nhìn rau trái đầy ắp, sum suê khiến gia chủ càng có thêm động lực để "cày cuốc", chăm sóc. Nhờ có nguồn thực phẩm sạch tại nhà mà chị cũng có thể cải thiện bữa ăn hàng ngày cho gia đình.

"Mình học được nhiều điều từ khi làm vườn trên sân thượng. Quá trình này thực sự phức tạp và kỳ công, giống như những bài học làm cha mẹ vậy. Mình phải học hỏi từ đầu, từ những điều đơn giản nhất và có trách nhiệm hơn với bản thân, với gia đình và cả với khu vườn đầy tâm huyết nữa", bà mẹ 2 con bày tỏ.

Ngoài vườn sân thượng, chị Thảo còn tận dụng diện tích ban công để trồng dưa vào mùa hè. Thậm chí, vợ chồng chị còn làm thêm một khu vườn nhỏ bên nhà để có nguồn thực phẩm đa dạng trong mùa dịch, vừa để gia đình sử dụng, vừa mang biếu tặng hàng xóm, anh chị em, bạn bè thân thiết.

Ngọc Anh - Ảnh: Thu Thảo