Nói chung ngoại hình của con người được quyết định theo bộ gen của bố mẹ và tổ tiên. Đứa con sinh ra có thể có màu mắt không giống bố mẹ, mà lại giống với một ai đó trong họ hàng. Đây cũng là điều kỳ diệu mà ngành di truyền học khám phá ra.

Gen trội là gì?

Gen trội là một loại gen mà chỉ cần một bản sao của nó có mặt trong cặp gen thì đặc điểm do gen đó quy định sẽ được thể hiện. Trong di truyền học, mỗi đặc điểm của con người được quy định bởi một cặp gen từ cha và mẹ. Nếu một gen nào đó trong cặp gen thể hiện được ra bên ngoài dù chỉ có một bản sao, thì gen đó được gọi là gen trội.

Ví dụ về gen trội:

Màu mắt nâu: Trong di truyền học, màu mắt nâu là một tính trạng trội, nghĩa là chỉ cần một bản sao của gen mắt nâu thì người đó sẽ có mắt nâu, dù gen còn lại có thể là gen mắt xanh (lặn).

Tóc xoăn: Tính trạng tóc xoăn thường là gen trội. Nếu một người nhận gen tóc xoăn từ một trong hai cha hoặc mẹ, họ sẽ có tóc xoăn.

Gen trội là gen đẹp hay xấu?

Gen trội không phải là "đẹp" hay "xấu" theo nghĩa thông thường, mà chỉ là một cách gọi dựa trên việc gen này được biểu hiện ra ngoài khi có mặt. Một số đặc điểm trội có thể được coi là đẹp trong một số nền văn hóa hoặc quan niệm thẩm mỹ, nhưng điều này chỉ mang tính tương đối và không phải mọi gen trội đều được đánh giá theo hướng tích cực hay tiêu cực.

Điểm cần lưu ý:

Không phải tất cả các gen trội đều là "tốt": Một số gen trội có thể gây ra các bệnh di truyền hoặc các tính trạng không mong muốn. Ví dụ, bệnh Huntington là một rối loạn di truyền gây thoái hóa thần kinh, và nó được truyền qua một gen trội.

Không phải tất cả các gen lặn đều "xấu": Một số tính trạng gen lặn có thể được coi là đẹp hoặc có lợi trong môi trường sống nhất định, như mắt xanh hay tóc thẳng.

Tóm lại, gen trội chỉ đơn thuần là một thuật ngữ di truyền học và không thể xác định một cách cố định là đẹp hay xấu, mà điều này phụ thuộc vào quan niệm văn hóa và quan điểm cá nhân.

Gen lặn là gì?

Gen lặn là một loại gen mà chỉ biểu hiện ra bên ngoài khi cả hai bản sao của gen đó trong cặp gen đều là gen lặn. Nói cách khác, nếu một gen lặn được kết hợp với một gen trội, tính trạng của gen lặn sẽ bị "che khuất" và không được thể hiện ra ngoài. Gen lặn chỉ được biểu hiện khi cả hai bản sao trong cặp đều là gen lặn.

Ví dụ về gen lặn:

Màu mắt xanh : Màu mắt xanh là một tính trạng lặn, nghĩa là để có mắt xanh, một người phải nhận được hai bản sao của gen mắt xanh từ cả cha và mẹ. Nếu một bản sao của gen mắt nâu (trội) có mặt, mắt của người đó sẽ có màu nâu.

Tóc thẳng: Trong một số trường hợp, tính trạng tóc thẳng có thể là gen lặn. Người có tóc thẳng thường nhận được gen tóc thẳng từ cả hai cha mẹ.

Gen lặn không phải là "xấu" hay "tốt":

Cũng giống như gen trội, gen lặn không thể được coi là xấu hay tốt. Đó chỉ là cách mà tính trạng được biểu hiện. Nhiều tính trạng lặn có thể mang lại các đặc điểm dễ chịu hoặc có lợi, nhưng cũng có thể ẩn chứa các bệnh di truyền hoặc điều kiện y tế nếu cả hai bản sao của gen lặn đều mang bệnh.

Các ví dụ khác về bệnh di truyền do gen lặn:

Bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm : Đây là một bệnh di truyền do gen lặn. Người mắc bệnh chỉ khi họ thừa hưởng hai gen lặn gây bệnh từ cha và mẹ.

Bệnh xơ nang (cystic fibrosis) : Đây là một bệnh di truyền liên quan đến gen lặn, khi cả hai cha mẹ đều mang gen lặn gây bệnh.

Gen trội và gen lặn

Ngoại hình của bé được quyết định bởi bộ gen của bố mẹ. Có hai loại gen là gen trội và gen lặn. Gen trội là những gen biểu thị đặc điểm nổi bật như tóc đen, tóc xoăn, da đen, mắt đen, môi dày, cằm rộng… Trong khi đó gen lặn là tóc đỏ, tóc vàng, mắt xanh, mắt xám, tóc thẳng, da trắng… Các gen sẽ kết hợp với nhau tạo ra vô vàn hình dáng để mỗi người đều có đặc điểm riêng của mình.

Màu mắt

Nếu bố mẹ có màu mắt đen thì vẫn có thể sinh ra con có màu mắt xanh. Bạn có thể tham khảo hình sau đây để hiểu về sự kỳ lạ này.

Gen trội thắng gen yếu

Thật thú vị khi xem những gen trội di truyền từ đời này sang đời khác, trong khi đó gen lặn vẫn mất tích. Vì vậy, nếu bạn có mái tóc đen và xoăn, trong khi vợ bạn tóc vàng, có nhiều khả năng tóc của con sẽ giống bạn. Có thể tham khảo thêm hình minh họa dưới đây.

Gen lặn có thể xuất hiện ở những thế hệ con cháu rất lâu sau đó

Bạn có thể không có những đặc điểm của bố mẹ mình, nhưng rất có thể con bạn hoặc cháu bạn sau này sẽ có những đặc điểm đó.

Tiên đoán gen

Ngày nay y học và khoa học phát triển vượt bậc, nên chuyện tiên đoán gen và đoán xem con bạn sẽ trông như thế nào khi lớn lên không còn là điều khó khăn. Dựa trên các nghiên cứu DNA, các nhà khoa học có thể tiên đoán phần nào những đặc điểm trên khuôn mặt, hình dáng và kết cấu khung xương của một người.

Tóm lại:

Gen lặn là loại gen không biểu hiện ra ngoài nếu đi kèm với gen trội. Nó chỉ được thể hiện khi cả hai gen trong cặp đều là gen lặn. Tuy nhiên, tính trạng mà gen lặn quy định không thể được đánh giá là tốt hay xấu, mà phụ thuộc vào tính chất cụ thể của gen đó

Việt Hà – Nguồn: MJ
(Theo Congluan)

Xem thêm:

Khi những chú chó trở thành bảo mẫu nhiệt tình