Nhiều người cho rằng sáng tạo là khả năng thiên bẩm của những nghệ sĩ hay những nhà phát minh. Nhưng sáng tạo thực chất là món quà trời phú dành cho bất cứ ai. Một nhân viên tìm được cách tăng năng suất công việc, một bà nội trợ khám phá ra công thức làm món ăn mới, một người tự tay sắp xếp đồ đạc trong nhà một cách khoa học, đó chính là biểu hiện của sự sáng tạo. Cũng như cơ bắp cần được tập luyện, cơ não cũng phải được rèn giũa mỗi ngày.

Sáng tạo chỉ đơn giản là kết nối các sự vật, sự việc lại với nhau

“Sáng tạo chỉ đơn giản là kết nối các sự vật, sự việc lại với nhau” - Steve Jobs đã nói như vậy. Apple không phát minh ra máy tính, điện thoại thông minh hay máy nghe nhạc. Thế nhưng tên tuổi của Apple đã trở thành huyền thoại làm thay đổi cả thế giới.

Steve Jobs cho biết: “Một phần làm nên điều tuyệt vời của chiếc Macintosh là những người làm ra nó là nhạc sĩ, nhà thơ, nhà động vật học, và nhà sử học; hóa ra họ lại là các nhà khoa học máy tính giỏi nhất trên thế giới.”

Kiến thức và kinh nghiệm của chúng ta càng bao quát thì não càng tạo ra được nhiều kết nối mới, một vài trong số đó có thể biến thành những ý tưởng tuyệt vời.

Jobs đã dành cả đời để khám phá những thứ mới mẻ và có vẻ không mấy liên quan đến nhau: nghệ thuật thư pháp, thiền Ấn Độ, các chi tiết tinh xảo của chiếc Mercedes-Benz. Ông có khả năng kết nối các sự vật, sự việc lại với nhau để tạo ra những sản phẩm tiệm cận sự hoàn mỹ. Trải nghiệm với nghệ thuật thư pháp đã giúp ông tạo ra bộ phông chữ tuyệt đẹp trên máy tính Mac. Sạc không dây cho Macbook được lấy cảm hứng từ chốt cài nam châm ở nồi cơm điện của người Nhật.

Sáng tạo có thể luyện tập được

Nếu bạn thấy mình không phải là người sáng tạo lắm, tin vui cho bạn là óc sáng tạo hoàn toàn có thể luyện tập được. Cũng giống như cơ bắp, “cơ não” của chúng ta cũng cần được vận động thường xuyên để tăng sức sáng tạo. Nhưng làm thế nào?

Đừng ngăn cản óc sáng tạo của chính mình

Điều đơn giản trước tiên bạn có thể làm là đừng ngăn cản óc sáng tạo của mình khi nó lên tiếng, thế thôi! Chúng ta ai cũng từng là một đứa trẻ tò mò, thích khám phá và có những ý tưởng “điên rồ” nhưng đầy hay ho, thú vị. Chúng ta lớn lên và đứa trẻ tò mò đó biến mất. Tiếng nói nội tâm trong ta chính là nhà phê bình khắt khe nhất cho những ý tưởng của bạn.

Vì vậy, khi cần ý tưởng mới cho một vấn đề nào đó, bạn không nên vội vàng phát xét các ý tưởng mà cứ để nó được phát triển tự nhiên, tạo ra càng nhiều ý tưởng càng tốt. Chúng ta thường cố gắng đưa ra những ý tưởng mới, đồng thời tìm kiếm nguyên nhân tại sao những ý tưởng đó không thực hiện được. Điều này giống như việc bạn lái xe và đạp chân ga lẫn chân phanh cùng lúc vậy. Khi ý tưởng bị phán xét, suy nghĩ sáng tạo bị ngưng trệ và dừng lại. Cuối cùng, chỉ một vài ý tưởng được tạo ra và thường là những ý tưởng kém, an toàn và dè dặt.

Thường xuyên ghi chép các ý tưởng

Đừng bỏ qua bất kỳ ý tưởng nào lóe lên trong đầu bạn, chúng có thể mang đến hiệu quả không ngờ. Hãy tạo thói quen ghi chép lại các ý tưởng, một cuốn sổ hay ứng dụng ghi chú sẽ giúp bạn ghi nhớ chúng. Hãy phân loại các ý tưởng theo các danh mục và xem lại chúng thường xuyên.

Leonardo da Vinci luôn mang theo những cuốn sổ tay nhỏ. Hàng nghìn trang ghi chú ông viết chính là khởi đầu của một cuốn bách khoa đồ sộ về sự sáng tạo.

Tìm kiếm những trải nghiệm mới

Bạn không thể có những ý tưởng mới với những cách làm cũ, trong một môi trường quen thuộc. Hãy thử bắt đầu bằng những thay đổi nhỏ. Đọc nhiều thể loại sách khác nhau, nếu bạn thường xuyên đọc sách kinh tế, kỹ năng, hãy chuyển sang đọc tiểu thuyết hư cấu. Thạm gia các buổi hội thảo không liên quan đến ngành nghề của bạn. Tận dụng mọi cơ hội để đi du lịch, bạn đi càng nhiều nơi thì góc nhìn càng rộng mở.

Trình bày suy nghĩ bằng hình ảnh

Chúng ta đã từng nghe đến vai trò của “mind map” (sơ đồ tư duy) trong việc ghi nhớ kiến thức, kích thích óc sáng tạo. Song không phải ai cũng có thói quen sơ đồ hóa những ý tưởng của mình vì không biết phải làm thế nào, vẽ ra sao.

Nếu bạn không giỏi vẽ vời lắm thì tin mừng cho bạn là có rất nhiều công cụ hỗ trợ lập sơ đồ tư duy, chúng có hàng trăm mẫu dựng sẵn và phần lớn đều miễn phí. Bạn hãy thử lập sơ đồ tư duy và so sánh sự trực quan, rõ ràng mà một sơ đồ mang lại, thay vì ghi chép bằng văn bản thông thường.

Số lượng tạo nên chất lượng

Có một điều có thể bạn chưa biết đó là tất cả các thiên tài đều làm việc chăm chỉ, điểm khác biệt giữa họ so với người bình thường là năng suất làm việc thần kỳ.

Bach viết một bản cantat mỗi tuần, ngay cả khi ốm đau hay mệt mỏi. Mozart sáng tác hơn 600 bản nhạc. Einstein được biết đến nhiều nhất với Thuyết tương đối nhưng ông còn công bố 248 công trình khác. Darwin nổi tiếng với Thuyết tiến hóa nhưng ông còn viết 119 nghiên cứu khác trong cuộc đời. Freud công bố 330 công trình còn Maslow là 165. Picasso sáng tác trên 20.000 tác phẩm. Shakespeares viết hơn 154 bài sonnet. Một số là kiệt tác, số còn lại không khá hơn những nhà thơ kém tên tuổi khác là bao, một số bài khá tệ.

Thực tế, những đại thi hào sáng tác nhiều bài thơ dở hơn những nhà thơ bình thường, đơn giản vì họ sáng tác với số lượng nhiều hơn.

Thomas Edison nói: "Thiên tài chỉ có 1% là trí thông minh và 99% mồ hôi công sức". Để phát minh ra bóng đèn, ông đã thực hiện 9.000 thí nghiệm và 50.000 thí nghiệm khác để phát minh ra ắc quy. Trong suy nghĩ của mình, ông chưa một lần thất bại, thay vào đó ông đã tìm ra hàng nghìn loại dây tóc bóng đèn không hoạt động tốt.

Có một quy tắc sáng tạo là số lượng nảy sinh chất lượng. Vì thế hãy tạo thật nhiều ý tưởng trước khi đánh giá tính khả thi của chúng. Một ý tưởng tốt có thể làm bạn ngừng nghĩ ra một ý tưởng hay, một ý tưởng hay lại khiến bạn thôi nghĩ về một ý tưởng đúng.

Sáng tạo cần kỷ luật, hãy đặt ra chỉ tiêu và giới hạn tập trung của bản thân để đảm bảo tư duy luôn hoạt động mạch lạc. Bên cạnh đó, chỉ tiêu cũng giúp ta đa dạng hóa các lựa chọn.

Edison đảm bảo năng suất lao động bằng việc đưa ra chỉ tiêu ý tưởng cho bản thân và những trợ lý của ông. Chỉ tiêu của cá nhân ông là cứ mười ngày một sáng chế nhỏ và sáu tháng một phát minh lớn.

Tạo ra những khoảnh khắc “Ơ rê ka”

Nhà vật lý Archimedes gắn với giai thoại “Eureka” nổi tiếng. Theo đó trong một lần ngâm mình trong bồn tắm, nước trong bồn tràn ra ngoài đã khiến đầu ông lóe lên một ý tưởng. Ông không mặc quần áo mà cứ thế chạy ra đường, vừa chạy vừa hét lớn “Eureka!” (Tạm dịch: Tôi đã tìm ra!). Sau này ý tưởng của ông được phát triển thành Định lý Archimedes.

Bạn có bao giờ thắc mắc tại sao những ý tưởng lại đến bất chợt lúc bạn đang tắm, đi bộ, nghỉ ngơi, hay bất kỳ khoảnh khắc nào khi bạn không làm việc? Như ánh chớp lóe sáng, ý tưởng và giải pháp dường như xuất hiện từ hư vô. Đa số các nhà khoa học cho biết họ tìm ra ý tưởng khi không suy nghĩ về vấn đề đó. Ý tưởng chợt đến khi họ đang đi dạo hay suy nghĩ về một số vấn đề không liên quan khác.

Khi bạn không còn suy nghĩ về vấn đề của mình, tiềm thức vẫn không ngừng làm việc. Suy nghĩ tiếp tục tỏa đi tự do theo mọi hướng trong tiềm thức. Chúng va chạm, kết hợp hàng triệu lần, một vài trong số đó tạo ra một sự kết hợp có giá trị và chuyển nó sang phần não ý thức, trở thành ý tưởng chợt lóe lên, chúng ta gọi đó là khoảnh khắc “ơ rê ka”.

Để tiềm thức hoạt động hiệu quả, bạn cần tạo ra những khoảng thời gian nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc sau những giờ làm việc căng não. Bạn hãy thử viết thư cho tiềm thức về vấn đề mà bạn đang cần giải quyết, mô tả càng chi tiết càng tốt. Yêu cầu tiềm thức tìm ra giải pháp, hãy đặt ra giới hạn thời gian, ví dụ 2 ngày, sau đó cất lá thư đi. Hai ngày sau, nếu vẫn chưa tìm ra hướng giải quyết, hãy tiếp tục nhắn nhủ đến tiềm thức “Hãy cho tôi biết lúc bạn giải quyết xong vấn đề”. Sớm hay muộn, khi bạn thư giãn và không nghĩ đến vấn đề, những ý tưởng sẽ đột nhiên xuất hiện.

Trí não của bạn vẫn làm việc miệt mài ngay cả khi bạn ngủ. Đó là nguyên nhân hầu hết những người sáng tạo sắp xếp lịch làm việc vào buổi sáng. Bạn cũng có thể tìm ra khung giờ mình có khả năng tập trung và sáng tạo cao nhất.

Hy vọng những cách đơn giản trên đây sẽ giúp công việc và cuộc sống của bạn suôn sẻ hơn.

I Am NGA

Ảnh: Sưu tầm