Bùi Thạc Chuyên là ai?

Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên

Bùi Thạc Chuyên sinh ngày 11 tháng 10 năm 1968 tại Hà Nội, trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật, bố của ông là nhà văn quân đội Bùi Bình Thi, mẹ là họa sĩ Nguyễn Thị Mỹ.

Ông từng theo học tại Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội và sớm bộc lộ tố chất nghệ sĩ từ những ngày đầu tiếp xúc với sân khấu và điện ảnh. Trước khi trở thành đạo diễn, ông từng là một diễn viên kịch nói, điều này giúp ông có nền tảng cảm xúc và tư duy diễn xuất vững chắc trong quá trình làm phim sau này.

Bùi Thạc Chuyên sống khá kín tiếng. Vợ ông là diễn viên Tú Oanh – người từng nổi tiếng với vai diễn trong các phim truyền hình những năm 1990. Cặp đôi giữ cuộc sống gia đình riêng tư, tránh xa những ồn ào của giới giải trí. Chính sự tĩnh lặng trong đời sống cá nhân là nền tảng giúp ông toàn tâm toàn ý cho nghệ thuật.

Đạo diễn Bùi Thạc Chuyên và vợ

Bùi Thạc Chuyên là một trong những đạo diễn tài năng và cá tính bậc nhất của điện ảnh Việt Nam đương đại. Với phong cách sáng tạo độc đáo, tư duy nghệ thuật sắc sảo và tinh thần thể nghiệm không ngừng, ông đã ghi dấu ấn mạnh mẽ trong lòng khán giả cũng như giới chuyên môn trong và ngoài nước.

Là một nhà làm phim người Việt Nam, xuyên suốt sự nghiệp của mình, ông được giới chuyên môn và khán giả biết đến với các tác phẩm gồm 12A và 4H, Chơi vơi, Sống trong sợ hãi, Lời nguyền huyết ngải và Tro tàn rực rỡ. Dù số lượng không nhiều, song những tác phẩm do ông làm ra đều giành các giải điện ảnh trong và ngoài nước, trong đó ông từng giành bốn giải Đạo diễn xuất sắc tại giải Cánh diều 2005, giải Cánh diều 2023, Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 16 và Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 23.

Ngoại trừ bộ phim mang tính thương mại là Lời nguyền huyết ngải, hầu hết các bộ phim của ông khá gai góc và đậm chất hiện thực. Ông còn là biên kịch kiêm đạo diễn của các bộ phim tài liệu: Xẩm giành giải B của Hội Điện ảnh Việt Nam năm 1998 hay Tay đào đất đạt giải Cánh diều Bạc năm 2003.

Sự nghiệp đạo diễn Bùi Thạc Chuyên

Sau khi hoàn thành chương trình phổ thông, Bùi Thạc Chuyên tiếp tục học ngành Kịch nói tại Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội từ năm 1985 và gia nhập Nhà hát Kịch Việt Nam từ năm 1990. Trong thời gian này, ông đã tham gia các vở kịch nổi bật tại Nhà hát Kịch Việt Nam như Vua Lia (vai Edgar), Ngụ ngôn năm 2000 (vai ông già)…

Bắt đầu với phim ngắn và truyền hình

Từ năm 1991 ông bắt đầu tham gia làm phim ngắn, phim điện ảnh truyền hình. Năm 1993, một người bạn của ông học về quay phim, đã nhờ ông viết kịch bản và đạo diễn giúp một phim ngắn để thi tốt nghiệp. Phim Nỗi buồn vĩnh cửu ra đời và giành giải Cánh én Vàng tại Liên hoan phim Sinh viên toàn quốc lần thứ I. Tiếp đến là các phim video như Giọt nước mắt đạt Huy chương Bạc tại Liên hoan phim Truyền hình toàn quốc năm 1994; hay 12A và 4H đạt giải A của Hội Điện ảnh Việt Nam năm 1995… Sau những thành công này, ông chuyển về làm tại Hãng phim truyện I Năm 1997, Bùi Thạc Chuyên theo học lớp Đạo diễn Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội. Bộ phim ngắn tốt nghiệp của ông, Cuốc xe đêm năm 2000, đã giành giải 3 tại hạng mục Cinéfondation dành cho nhà làm phim trẻ, tại Liên hoan phim Cannes năm 2000.

Thành công đầu với điện ảnh

Năm 2001, Bùi Thạc Chuyên được nhà đài NHK tài trợ sản xuất phim tài liệu Tay đào đất, phim kể về người nông dân Ngô Đức Nhật cần mẫn cải tạo mạnh đất với lượng lớn tàn dư bom, mìn từ chiến tranh. Tay đào đất sau đó nhận giải Cánh diều Bạc cho hạng mục Phim tài liệu video tại Giải Cánh diều 2002.

Năm 2004, Bùi Thạc Chuyên tiếp tục chuyển thể câu chuyện về ông Ngô Đức Nhật thành phim điện ảnh, với mục đích truyền tải những gì bộ phim tài liệu ngắn kia chưa thể hiện hết. Tựa đề ban đầu lần lượt được đổi từ là Đất lành thành Từ dưới lên và cuối cùng là Sống trong sợ hãi để thu hút người xem. Đây là bộ phim điện ảnh đầu tay của Bùi Thạc Chuyên và cũng đem về nhiều giải thưởng điện ảnh quốc tế và trong nước.

Phát hiện tài năng trẻ

Không chỉ là đạo diễn tài năng, Bùi Thạc Chuyên còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát hiện và hỗ trợ các tài năng trẻ thông qua các dự án phim độc lập, chương trình đào tạo và hợp tác quốc tế.

Từ năm 2002, Bùi Thạc Chuyên thành lập và điều hành Trung tâm Hỗ trợ phát triển Tài năng Điện ảnh trẻ (TPD), mở các lớp đào tạo phi lợi nhuận về điện ảnh cho học viên từ 15 đến 20 tuổi. Trung tâm trực thuộc Hội Điện ảnh Việt Nam, được Quỹ Văn hóa Ford bảo trợ. Năm 2013, Quỹ Ford rút vốn, Bùi Thạc Chuyên thành lập Công ty cổ phần Phát triển điện ảnh (CDJ) cũng dưới sự bảo trợ của Hội Điện ảnh Việt Nam. CDJ mở các lớp học về điện ảnh để có kinh phí duy trì TPD. Năm 2017, Bùi Thạc Chuyên cùng đạo diễn Thanh Vân và Hoàng Phương lập Quỹ điện ảnh, tài trợ các nghệ sĩ trẻ trong việc sáng tác, sản xuất phim.

Ông tham gia điều hành và giảng dạy tại các lớp học làm phim, giúp nuôi dưỡng thế hệ đạo diễn kế cận của Việt Nam.

Trở lại với điện ảnh

Sau thời gian dài vắng bóng trên màn ảnh rộng, Bùi Thạc Chuyên đã trở lại đầy ấn tượng với bộ phim điện ảnh Tro tàn rực rỡ (2022), chuyển thể từ truyện ngắn của Nguyễn Ngọc Tư. Sau 7 năm chuẩn bị, bộ phim giành được một số giải thưởng, đề cử trong nước và quốc tế.

Tại giải Cánh diều 2023, Tro tàn rực rỡ giành được 4 giải thưởng của hạng mục Phim truyện điện ảnh gồm giải quan trọng nhất: Cánh diều vàng cho bộ phim và các giải: giải đạo diễn xuất sắc, quay phim xuất sắc, nữ diễn viên phụ xuất sắc.

“Tôi không muốn làm phim chỉ để khẳng định cái tôi, tôi muốn kể câu chuyện của con người, những điều thật sự chạm đến cảm xúc”, Bùi Thạc Chuyên từng chia sẻ.

Tác phẩm tiêu biểu

• Cuốc xe đêm (phim ngắn, 2000)

• Sống trong sợ hãi (2005)

• Chơi vơi (2009)

• Tro tàn rực rỡ (2022)

Giải thưởng

• Giải Ba của hạng mục Cinéfondation tại Liên hoan phim Cannes cho Cuốc xe đêm năm 2000

• Đạo diễn xuất sắc nhất phim truyện điện ảnh cho Sống trong sợ hãi tại Giải cánh diều 2005

• Đạo diễn xuất sắc tại LHP Việt Nam lần thứ 16 cho Chơi vơi

• Đạo diễn xuất sắc phim truyện điện ảnh tại Giải cánh diều 2023 cho Tro tàn rực rỡ

• Đạo diễn xuất sắc tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 23 cho Tro tàn rực rỡ.

• Giải Bông Sen Vàng cho phim truyện điện ảnh tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 23 cho Tro tàn rực rỡ...

Bùi Thạc Chuyên không chỉ là đạo diễn, ông còn là người nghệ sĩ sống trọn vẹn với lý tưởng nghệ thuật, người đã và đang góp phần tái định hình diện mạo điện ảnh Việt Nam. Với phong cách làm phim độc đáo và không ngừng đổi mới, ông xứng đáng là “kiến trúc sư” của những lát cắt sâu sắc về con người và cuộc sống qua ống kính điện ảnh.

'Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối': Thước phim lịch sử đầy ám ảnh của Bùi Thạc Chuyên

Mới đây, bộ phim Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối do Bùi Thạc Chuyên đạo diễn đã được ra mắt ngày 4/4 là bộ phim được thực hiện hướng tới kỷ niệm 50 năm đất nước hòa bình thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025). Lấy cảm hứng từ những sự kiện có thật sau năm 1967, bộ phim kể về cuộc sống và chiến đấu của đội du kích 21 người do Bảy Theo (diễn viên Thái Hòa đóng vai) chỉ huy tại căn cứ Bình An Đông (Củ Chi). Là một trong những tiểu đội bám trụ địa đạo, đội của Bảy Theo được giao nhiệm vụ hỗ trợ Hai Thưng “bảo vệ các thiết bị quân y và thuốc men cho bệnh viện dã chiến”.

Bộ phim mới của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên

Bộ phim được chuẩn bị trong 12 tháng và hoàn thành sau 12 tháng khởi quay. Bộ phim không chỉ là một tác phẩm điện ảnh, mà còn là một lời nhắc nhở đầy day dứt về quá khứ, nơi mà những người trẻ tuổi đã đánh đổi cả tuổi xuân, ước mơ và mạng sống để giành lấy độc lập. Trong bóng tối ngột ngạt của lòng đất, giữa tiếng bom rền và những cơn đói khát triền miên, họ vẫn kiên cường bám trụ, vẫn tin vào một ngày mai có ánh mặt trời. Và chính nhờ những hy sinh thầm lặng ấy, chúng ta - thế hệ hôm nay - mới có được cuộc sống bình yên, mới được quyền mơ ước và theo đuổi những điều mình yêu thích.

Bộ phim sẽ đem đến cho người xem thêm lời giải cho ý nghĩa của cụm từ “ Củ Chi - Đất thép anh hùng”, đồng thời như lời hồi đáp cho câu hỏi: “Hòa bình có đẹp không?”

Thạch Linh (Tổng hợp)