Tại buổi gặp mặt cung cấp thông tin y tế chiều 27/6, GS.TS Phan Trọng Lân, Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế, cho biết Việt Nam đã có sự xâm nhập của biến chủng BA.5 của Omicron.

Theo ông Lân, khi một biến chủng mới xâm nhập, chúng ta sẽ đối diện với nguy cơ chúng lấn lướt biến chủng cũ. Tuy nhiên, đây là điều tất yếu khi người dân giao lưu, đi lại trong bối cảnh bình thường mới. Qua một số đánh giá nhỏ lẻ ban đầu, biến chủng BA.4 và BA.5 có khả năng lây lan nhanh hơn BA.1 và BA.2 trước đó.

Tại các nước châu Âu và châu Mỹ, BA.4 và BA.5 là hai thủ phạm khiến họ đối mặt hàng loạt làn sóng Covid-19 mới. Riêng tại Mỹ, đây là hai biến chủng chiếm hơn 21% ca mắc mới, tính đến ngày 11/6.

BA.4 và BA.5 là gì?

Hai biến thể này tương tự với BA.2 hơn là chủng BA.1 - biến thể khởi động làn sóng Omicron ở hầu hết các quốc gia vào cuối năm ngoái. Nhưng BA.4 và BA.5 mang những đột biến độc đáo của riêng chúng, bao gồm những thay đổi được gọi là L452R và F486V trong protein gai của virus có thể điều chỉnh khả năng bám vào tế bào vật chủ và điều chỉnh một số phản ứng miễn dịch.

Một phân tích hồi tháng 5 phát hiện ra rằng BA.4 và BA.5 có chung nguồn gốc với các chủng Omicron trước đó. Nhưng một phân tích chưa được công bố của các nhà di truyền học tiến hóa Bette Korber và William Fischer tại Phòng thí nghiệm Quốc gia Los Alamos ở New Mexico, Mỹ, cho thấy các biến thể này có thể là các nhánh của BA.2.

Biến chủng BA.5 Omicron vừa xuất hiện tại Việt Nam.

Korber và Fischer cũng phát hiện ra rằng nhiều trình tự bộ gene được phân loại là BA.2 trong cơ sở dữ liệu công khai thực sự là BA.4 hoặc BA.5.

Nguyên nhân các biến thể đang gia tăng trên toàn cầu

Lợi thế trong việc lây truyền của các biến thể có thể là do những thay đổi sinh học làm tăng tốc độ lây nhiễm, chẳng hạn như sự thay đổi cho phép virus lây nhiễm nhanh hơn từ giữa người với người.

Ông Christian Althaus, một nhà dịch tễ học tại Đại học Bern, cho biết sự gia tăng của 2 biến thể BA.4 và BA.5 có thể bắt nguồn từ khả năng lây nhiễm sang những người đã có miễn dịch với các biến thể phụ của Omicron trước đó và cũng như các biến khác. Ông Althaus giải thích thêm khi phần lớn thế giới đang nới lỏng các biện pháp kiểm soát với virus SARS-CoV-2, sự gia tăng, vốn không thể tránh khỏi, của BA.4 và BA.5 sẽ được thúc đẩy bởi khả năng miễn dịch cộng đồng và số ca mắc chỉ có thể giảm xuống khi có đủ số người nhiễm bệnh.

Trên cơ sở sự gia tăng của BA.5 ở Thụy Sĩ, ông Althaus ước tính rằng khoảng 15% người ở đó sẽ bị nhiễm bệnh. Nhưng các quốc gia hiện nay có tỷ lệ miễn dịch cộng đồng khác nhau do lịch sử của các đợt bùng phát dịch COVID-19 và tỷ lệ tiêm chủng. Do đó, quy mô của sóng BA.4 và BA.5 sẽ thay đổi tùy theo từng nơi.

Ông Althaus nhận xét: "Tỷ lệ này có thể là 5% ở một số quốc gia và 30% ở những quốc gia khác".

Vaccine có tác dụng thế nào?

Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm liên tục cho thấy các kháng thể được kích hoạt bằng cách tiêm chủng ít hiệu quả hơn trong việc ngăn chặn BA.4 và BA.5 so với việc ngăn chặn các chủng Omicron trước đó, bao gồm BA.1 và BA.22–6. Các nhà khoa học cho biết, điều này có thể khiến những người thậm chí đã được tiêm vaccine COVID-19 và tiêm mũi tăng cường dễ bị nhiễm biến thể mới. Ngay cả những người có miễn dịch lai - nhờ tiêm chủng và nhiễm Omicron BA.1 trước đó - cũng khó miễn nhiễm với BA.4 và BA.5. Các nhóm nghiên cứu cho rằng đó là do đột biến gai L452R và F486V của các biến thể.

Ni Trần (Tổng hợp)