Phùng Văn Th. (quận Hà Đông, Hà Nội) ra nước ngoài năm 2012 với mong muốn có cơ hội được sống đúng với giới tính nữ của mình. Trước đó, Th. sống trong hình hài của một nam thanh niên. Ban đầu, bố mẹ Th. kiên quyết phản đối. Thậm chí, gia đình còn mời cả thầy cúng về cúng bái vì nghĩ Th. đang bị tà ma theo ám. Nhưng Th. vẫn một mực làm theo ý mình.

Th. sang Bangkok, nhờ được sự giúp đỡ của một người đã từng chuyển giới và quen biết trên mạng, chị mất chi phí là 25 nghìn USD cho 4 giai đoạn cần thiết để chuyển một người trong hình hài nam thành nữ giới. “Tôi mất hơn 1 năm để có thể hoàn thiện hoàn toàn quá trình phẫu thuật. “Cho đến giờ, bố mẹ tôi vẫn lạnh nhạt, còn hàng xóm thì bàn ra tán vào mỗi lần gặp tôi ngoài đường. Trước đây, tôi làm kỹ sư cho một công ty cơ khí, sau khi quyết định chuyển giới, tôi quyết định bỏ việc. Cho đến giờ, tôi vẫn chưa đi làm, và đang thực sự hoang mang với những kỳ thị của hàng xóm, thậm chí là của những người thân thiết”, Th. chia sẻ.

Một người bạn chuyển giới mà Th. quen biết ở TP.HCM hiện đang phải thực hiện liệu pháp điều trị tâm lý, sau khi chứng kiến sự kỳ thị của chính anh em ruột trong gia đình. Hiện, Th. đang làm tiếp thị bia cho một nhà hàng, vì không dám nộp hồ sơ xin việc ở những công ty lớn, mặc dù vốn liếng ngoại ngữ của cô rất khá. Th. cũng cho biết hiện tên cũ của cô không còn được sử dụng, cô đã tự đổi tên khác nhưng trên mọi giấy tờ, từ chứng minh thư, bằng lái xe… đều mang tên và giới tính cũ trước khi chuyển.

Hiện rất nhiều người chuyển giới tại Việt Nam đang gặp khó khăn bởi sự xung đột giữa ngoại hình và tên họ trên giấy tờ như trường hợp của Th. Từ đây, họ gặp nhiều phiền toái rắc rối trong cuộc sống và công việc vì không được thừa nhận với hình hài, giới tính mới của mình. Như trường hợp của Th., vốn là một kĩ sư cơ khí nhưng nay vốn liếng công việc đó đành “xếp xó” vì cô không thể xin được việc.

Liên quan đến quyền nhân thân của cá nhân, dưới luật học cũng bàn luận sôi nổi nhiều vấn đề như: Quyền cá nhân đối với họ, tên, giới tính và xác định giới tính, vấn đề có cho phép chuyển đổi giới tính hay không...có quan điểm cho rằng cần có thêm quy định về người chuyển giới. Theo luật sư Nguyễn Văn Nguyên, Giám đốc công ty luật Hưng Nguyên, đoàn luật sư thành phố Hà Nội, quan điểm này cũng là một đề xuất nghiêm túc, cần có sự xem xét trên nhiều phương diện từ thực tiễn xã hội và pháp lý.

“Quyền thay đổi họ, tên là quyền nhân thân gắn liền với mỗi cá nhân. Đối với người được xác định lại giới tính (được phép chuyển đổi giới tính) theo các trường hợp quy định tại nghị định 88/2008/NĐ-CP về xác định lại giới tính thì theo tôi luật nên cho phép họ được thay đổi tên gọi của mình để phù hợp với việc xác định lại giới tính của họ. Như vậy luật sẽ không hạn chế quyền nhân thân của họ, tạo điều kiện cho họ nhanh chóng hòa nhập vào các mối quan hệ xã hội”, luật sư Nguyên nêu ý kiến.

Mặc dù cái nhìn về người chuyển giới tại Việt Nam đã đỡ khắt khe hơn trước đây, nhưng thực tế, đa phần những người thuộc LGBT (Les-Gay-Biosexual-Transgender) đều không thực sự có cơ hội được làm việc tại các doanh nghiệp, cơ quan nhà nước… “Việc chứng minh thư là nam, nhưng ngoại hình lại là nữ khiến không ai muốn tiếp nhận hồ sơ của chúng tôi cả. Chúng tôi ngày càng cảm thấy mặc cảm và tự ti, cảm giác mình không được thừa nhận”, Kim Thanh nói. Rất nhiều bạn bè của chị trong giới, đều làm việc tại các quán bar. Thậm chí, nhiều người phải hành nghề mại dâm để kiếm sống, do không xin được việc làm.

Tuy vậy, luật sư Nguyễn Văn Nguyên cũng đưa ra ý kiến, nếu điều luật cho phép người chuyển giới thay đổi họ tên, giới tính trên giấy tờ tùy thân được thông qua thì việc xác định lại giới tính của cá nhân phải căn cứ quy định của luật, có thể là luật hộ tịch. “Bộ luật dân sư là một bộ luật gốc điều chỉnh những vấn đề chung nhất làm cơ sở để các luật chuyên ngành điều chỉnh các vấn đề chuyên sâu theo từng lĩnh vực như: luật hôn nhân gia đình, luật hộ tịch…Vì vậy theo tôi bộ luật dân sự không nên quy định chi tiết về vấn đề này mà nên để các luật chuyên ngành điều chỉnh”, luật sư Nguyên cho biết.