Cây mật gấu là cây gì?

Cây mật gấu (tên khoa học: Gymnanthemum Amygdalinum) hay còn được biết đến với cái tên cây lá đắng, là một loại cây thuộc họ cúc. Cây có dáng thân thảo, cao từ 2m đến 5m tùy thuộc vào chất lượng đất và ánh sáng. Lá cây mật gấu hình trái xoan với hai bên rìa có những mép răng cưa nhỏ, độ cứng vừa phải, dài khoảng 6cm-10cm và rộng khoảng 2cm-4cm.

Cây mật gấu

Cây mật gấu thường nở hoa trong khoảng thời gian từ tháng 2 đến tháng 4 hàng năm, hoa mật gấu có màu vàng nhạt và có 6 cánh được đỡ bởi nhiều lá đài. Hoa nở ở phần ngọn thân cây. Sau khi hoa tàn đi, quả xanh xuất hiện và chín từ tháng 5 đến tháng 6 hàng năm, quả mật gấu chín có màu xanh nâu.

Cây mật gấu phân bố tại nhiều quốc gia châu Á như Việt Nam, Trung Quốc, Nepal và Ấn Độ. Tại Việt Nam, cây mật gấu thường xuất hiện nhiều hơn ở các vùng núi phía Bắc, nơi có khí hậu mát mẻ và địa hình cao. Tuy nhiên, cũng có một số cây mật gấu xuất hiện ở miền Nam Việt Nam, như trong tỉnh Lâm Đồng.

Cây mật gấu có mấy loại?

Cây mật gấu (Gymnanthemum Amygdalinum) gồm hai loại là mật gấu miền Bắc và mật gấu miền Nam. Đặc điểm nhận biết của hai loại cây này là:

Cây mật gấu miền Bắc

• Thân cây có màu đỏ hồng hoặc đỏ tươi.
• Cây phát triển chủ yếu ở vùng núi phía Bắc Việt Nam, nơi có khí hậu mát mẻ và địa hình cao.

Cây mật gấu miền Nam

• Thân cây có màu trắng.
• Cây mật gấu miền Nam được tìm thấy ở một số vùng miền Nam Việt Nam, chẳng hạn như tỉnh Lâm Đồng.

Cây mật gấu miền Nam

Thành phần hóa học của cây mật gấu

Các thành phần hóa học chính của cây mật gấu bao gồm:

• Alkaloid: Là các hợp chất hữu cơ có tính chất kiềm, thường có tác dụng sinh lý trong cơ thể.
• Saponin: Là hợp chất glycoside có khả năng tạo bọt khi pha loãng trong nước. Có nhiều công dụng trong y học truyền thống.
• Tannin: Là nhóm hợp chất polyphenol có tính chất chống oxy hóa và kháng vi khuẩn.
• Glycoside: Là hợp chất hữu cơ có chứa đường và một phần khác tạo thành glycosid, có tác dụng sinh hóa trong cơ thể.
• Terpene: Là hợp chất hữu cơ có cấu trúc phân tử dựa trên các đơn vị isopren và có nhiều tác dụng sinh lý và sinh hóa.
• Steroid: Là nhóm hợp chất hữu cơ có cấu trúc giống hormon steroid, có tác dụng trong quá trình trao đổi chất.
• Coumarin: Là hợp chất hữu cơ có mùi thơm đặc trưng, có tác dụng kháng vi khuẩn và chống viêm.
• Flavonoid: Là nhóm hợp chất polyphenol có tính chất chống oxy hóa và hỗ trợ hệ miễn dịch.
• Acid phenolic: Là nhóm hợp chất có chứa nhóm hydroxyl phenol, có tác dụng kháng vi khuẩn và chống viêm.
• Lignan: Là nhóm hợp chất có tính chất chống oxy hóa và có tác dụng trong quá trình trao đổi chất.
• Xanthone: Là hợp chất có tính chất chống vi khuẩn và kháng viêm.
• Anthraquinone: Là nhóm hợp chất có tính chất lỏng tiêu hóa và chống vi khuẩn.
• Edotide: Là nhóm hợp chất hữu cơ có tác dụng điều chỉnh một số chức năng sinh lý trong cơ thể.
• Sesquiterpene: Là nhóm hợp chất terpene có tính chất chống vi khuẩn và kháng viêm.

Cây mật gấu có tác dụng gì?

Một trong những câu hỏi được nhiều quan tâm nhất hiện nay “cây mật gấu có tác dụng gì?”. Dưới đây là những tác dụng cây mật gấu nổi bật được ứng dụng phổ biến trong y học hiện nay:

• Cải thiện bệnh tiêu chảy, kiết lỵ nhờ tác dụng giải độc, thanh nhiệt, tiêu viêm của thân và rễ cây.
• Cây mật gấu chứa các chất như beta sitosterol, ursolic acid, glucoside giúp ngăn ngừa sự tăng sinh và phát triển của các tế bào ác tính, hỗ trợ phòng ngừa ung thư, đặc biệt là ung thư vú và ung thư dạ dày.
• Giảm triệu chứng viêm dạ dày, nhiễm giun sán, đau bụng bằng cách sử dụng lá và vỏ rễ cây.
• Hỗ trợ điều trị bệnh lý tim mạch nhờ chứa nhiều axit béo linoleic.
• Cung cấp nguồn chất chống oxy hóa với các hợp chất như saponin, tannin, flavonoid giúp giảm hàm lượng cholesterol xấu, kiểm soát bệnh lý mạn tính và ngăn ngừa stress oxy hóa.
• Giúp hạ huyết áp ở những người có huyết áp cao nhờ chứa hàm lượng kali trong lá cây.
• Hỗ trợ cải thiện tâm trạng, giảm căng thẳng, lo lắng, rối loạn cảm xúc bằng các chất flavonoid, fiterpene, glucosides và lacton andrographolide có trong lá cây.
• Cải thiện chất lượng tinh binh ở nam giới, hỗ trợ sản sinh và duy trì sự sống, hình thái cấu trúc và chức năng tinh trùng.
• Trà lá mật gấu cũng được sử dụng ở một số quốc gia khu vực Tây Phi với tác dụng lợi tiểu, hỗ trợ điều trị chứng đái tháo đường, táo bón, nhiễm trùng da và bệnh lý về gan.
• Tiêu viêm, giải độc: Các chất có trong cây mật gấu như flavonoid, glycosides, diterpene, lacton andrographolide có tác dụng tiêu viêm, giúp giảm sưng, đau và viêm nhiễm trong cơ thể.
• Giúp hạ sốt hiệu quả: Chứa các hợp chất có tính hạ sốt như andrographolide và andrographiside, cây mật gấu giúp giảm triệu chứng sốt và làm giảm cảm giác khó chịu khi bị sốt.
• Điều hòa đường huyết: Cây mật gấu chứa các chất như andrographolide giúp hỗ trợ điều hòa lượng đường trong máu, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường và đái tháo đường.
• Tăng sức đề kháng cho cơ thể: Các thành phần sinh học có trong cây mật gấu giúp tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể đề kháng và chống lại các tác nhân gây bệnh.
• Hỗ trợ giảm cân: Hàm lượng chất xơ trong cây mật gấu giúp giảm calo dư thừa và tan mỡ dư thừa, hỗ trợ quá trình giảm cân và duy trì cân nặng khỏe mạnh.

Tác dụng cây mật gấu giúp cải thiện bệnh tiêu chảy, kiết lỵ

Cây mật gấu trị bệnh gì?

Với những tác dụng nổi bật kể trên, cây mật gấu thường được ứng dụng trong các bài thuốc trị các bệnh lý như:

• Bệnh đường ruột
• Bệnh nhiễm giun sán hay kiết lỵ, viêm dạ dày, đau bụng
• Bệnh đau mắt đỏ 
• Các bệnh liên quan đến gan, viêm gan vàng da
• Bệnh lý tim mạch
• Bệnh tâm lý, hay căng thẳng rối loạn cảm xúc
• Táo bón
• Đái tháo đường
• Nhiễm trùng da 

Cách sử dụng cây mật gấu trị bệnh

Sau khi nắm rõ cây mật gấu có tác dụng gì, dưới đây là một số cách sử dụng cây mật gấu giúp bạn tận dụng tối đa các tác dụng cây mật gấu mang đến:

Cây mật gấu ngâm rượu chữa xương khớp

Nguyên liệu:

• 200gr cây và rễ mật gấu
• 2 lít rượu trắng

Các bước thực hiện:

• Làm sạch nguyên liệu đã chuẩn bị rồi thái thành từng khúc nhỏ, sau đó đem phơi hoặc sấy khô.
• Cho tất cả dược liệu đã phơi khô vào bình thủy tinh, đổ 2 lít rượu trắng sao cho ngập hết dược liệu.
• Đậy kín nắp bình thủy tinh, ngâm rượu thuốc trong khoảng 15 đến 20 ngày, để cho cây mật gấu thẩm thấu và trao đổi các thành phần hữu ích vào rượu. Khi rượu bắt đầu chuyển sang màu vàng hoặc vàng sậm là có thể sử dụng được.

Liều dùng: Mỗi ngày uống 1-2 chén rượu nhỏ, kiên trì sử dụng để có hiệu quả tốt nhất.

Cây mật gấu ngâm rượu chữa xương khớp

Bài thuốc điều trị đau họng, ho khan bằng lá cây mật gấu

Một công dụng lá mật gấu khác là điều trị đau họng, kho khan.

Nguyên liệu:

• 2-3 lá mật gấu tươi

Cách thực hiện:

• Rửa sạch lá và ngâm với nước muối loãng, để loại bỏ bất kỳ chất bẩn hoặc vi khuẩn có thể gây hại.
• Sau khi lá mật gấu đã được rửa sạch và ngâm nước muối, bạn có thể nhai trực tiếp lá tươi để điều trị đau họng. Lá mật gấu có tác dụng kháng viêm và giảm vi khuẩn, giúp giảm tức thì sự khó chịu và đau trong họng.
• Liều dùng: Áp dụng bài thuốc lá mật gấu điều trị đau họng, kho khan mỗi ngày 1 lần, trước khi đi ngủ. Điều này sẽ giúp cho các hoạt chất trong lá có thời gian tác động lâu hơn trong suốt đêm, giúp đạt hiệu quả tốt hơn trong việc giảm đau và làm dịu cơn đau họng.

Lưu ý: Dù lá mật gấu có tác dụng làm giảm đau họng, nhưng không nên lạm dụng quá nhiều lá mật gấu một lúc. Sử dụng quá liều lượng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe và gây tác dụng phụ không mong muốn. Nếu triệu chứng không giảm hoặc trở nên nghiêm trọng hơn, bạn nên tìm kiếm ý kiến từ bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.

Uống lá mật gấu điều trị hạ sốt, kháng viêm

Một trong những tác dụng lá cây mật gấu là hỗ trợ điều trị hạ sốt, kháng viêm

Nguyên liệu: 

• 10gr lá mật gấu và mật ong

Cách thực hiện:

• Sao vàng, phơi hoặc sấy khô lá mật gấu
• Đổ 300ml nước vào nồi hoặc chảo và cho lá mật gấu đã sao khô hoặc phơi khô vào đun sôi. Khi nước sôi, vặn nhỏ lửa và tiếp tục đun cho đến khi chỉ còn khoảng 150ml nước thuốc. Quá trình này giúp các chất hữu ích trong lá mật gấu chuyển vào nước và tăng tính hiệu quả của thuốc.
• Sử dụng thuốc khi còn ấm, có thể thêm một ít mật ong vào trong để làm cho thuốc dễ uống và có thêm vị ngọt tự nhiên. Mật ong cũng có nhiều lợi ích cho sức khỏe.

Liều dùng: Mỗi ngày uống 2-3 lần, uống cho đến khi không còn dấu hiệu sốt thì dừng lại.

Uống lá mật gấu có tác dụng gì? Lá mật gấu giúp hạ sốt

Bài thuốc giúp tận dụng công dụng cây mật gấu điều trị huyết áp

Nguyên liệu:

• 5 lá mật gấu tươi 

Cách thực hiện:

• Trước khi sắc thuốc, bạn nên rửa sạch lá mật gấu và ngâm với nước muối loãng để loại bỏ chất bẩn và vi khuẩn. 
• Đun lá mật gấu với 3 chén nước để sắc thuốc. Đun cho đến khi nước cạn chỉ còn khoảng 2 chén. 
• Lọc bỏ bã lấy nước thuốc.

Liều dùng: Nước thuốc lá mật gấu có thể chia thành hai lần uống trong ngày. 

Bài thuốc giúp tận dụng tác dụng lá cây mật gấu trị tiểu đường, đái tháo đường

Nguyên liệu:

• 5gr lá mật gấu tươi

Cách thực hiện:

• Rửa sạch lá và ngâm với nước muối loãng, để loại bỏ bất kỳ chất bẩn hoặc vi khuẩn có thể gây hại.
• Hãm lá cây mật gấu giống như cách hãm nước chè. Đổ nước sôi vào lá mật gấu, hãm lấy nước trong khoảng 10-15 phút để hoạt chất trong lá tỏa ra và trở thành nước thuốc.

Liều dùng: Người bệnh nên uống nước thuốc từ lá mật gấu 1-2 lần mỗi ngày, vào buổi sáng hoặc buổi tối để có hiệu quả tốt nhất.

Bài thuốc giúp tận dụng công dụng của cây mật gấu điều trị nhiễm trùng đường hô hấp

Nguyên liệu: 

• 9-15gr lá mật gấu

Cách thực hiện:

• Sao vàng, phơi hoặc sấy khô lá mật gấu
• Đun lá thuốc với 3 chén nước cho đến khi nước chỉ còn khoảng 1 chén. Lọc bỏ các bã và cặn của lá mật gấu, chỉ giữ lại nước thuốc trong chén.

Liều dùng: Nước thuốc từ lá mật gấu nên được sử dụng trong ngày. Duy trì đều đặn từ 1-2 tháng để có kết quả tốt nhất trong việc điều trị nhiễm trùng đường hô hấp.

Uống lá cây mật gấu có tác dụng gì? Hỗ trợ điều trị nhiễm trùng hô hấp

Bài thuốc giúp tận dụng tác dụng cây mật gấu chữa viêm gan cấp

Nguyên liệu:

• 50g cây mật gấu tươi, có thể thay bằng 36g mật gấu khô
• 12g thảo dược diệp hạ châu
• 15g cỏ gà

Cách thực hiện:

• Rửa sạch diệp hạ châu, cỏ gà và cây mật gấu để loại bỏ bất kỳ chất bẩn nào. Nếu sử dụng mật gấu tươi, bạn nên ngâm với nước muối loãng để làm sạch hoàn toàn.
• Đun tất cả các nguyên liệu với 1.5 lít nước đun cho đến khi nước chỉ còn khoảng 800ml.

Liều dùng: Nước thuốc sau khi đun sẽ được sử dụng trong ngày, chia thành 3 lần uống. Duy trì sử dụng trong khoảng 2 tháng để thấy được tác dụng của thuốc.

Ngâm rễ cây mật gấu trị mụn 

Nguyên liệu: 

• 1kg rễ cây mật gấu khô 
• 35 lít rượu trắng 35 độ.

Cách thực hiện:

• Trước khi sử dụng, bạn nên tráng rễ mật gấu qua một lần rượu để loại bỏ bất kỳ chất bẩn nào trên bề mặt.
• Cho rễ cây mật gấu đã tráng vào bình thủy tinh sạch, đổ 3 lít rượu trắng vào để ngâm rượu, sao cho rượu trắng ngập hết nguyên liệu.
• Ngâm rượu rễ cây mật gấu trị mụn trong khoảng 2-3 tuần, để chất hoạt chất trong rễ mật gấu hòa tan vào rượu.
• Sau khi ngâm xong, bạn có thể sử dụng rượu rễ cây mật gấu để bôi lên da mặt, đặc biệt là những vùng có nhiều mụn. Massage nhẹ nhàng quanh mặt, đợt khoảng 30 phút rồi rửa sạch mặt.
• Trong quá trình áp dụng, lớp da cũ sẽ bong ra, giúp làm giảm mụn và có tác dụng kháng viêm. Sau khoảng 20 ngày tới 1 tháng, bạn sẽ thấy da có sự cải thiện đáng kể.

Cách sử dụng lá cây mật gấu giảm cân

Ngoài tác dụng điều trị bệnh, cây mật gấu cũng được sử dụng như một phương pháp giảm cân, cải thiện cân nặng hiệu quả.

Lá mật gấu chứa nhiều chất có lợi cho sức khỏe, bao gồm flavonoid và andrographolide lactones, giúp hỗ trợ giảm cân. Khi uống trà lá mật gấu thường xuyên, chất flavonoid có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp giảm cân và làm mát cơ thể. Ngoài ra, lá mật gấu còn có tác dụng hỗ trợ chức năng gan, giúp thanh lọc cơ thể và loại bỏ độc tố.

Cách thực hiện: Chọn lấy những chiếc lá mật gấu tươi, rửa sạch rồi cho vào bình trà, đổ thêm nước sôi vào, sử dụng như uống trà hằng ngày. Nếu không tìm được lá mật gấu tươi, bạn cũng có thể sử dụng lá mật gấu đã phơi khô, với các thành phần có lợi và mang lại hiệu quả giảm cân tương tự.

Cách sử dụng lá cây mật gấu giảm cân

Tác hại cây mật gấu

Cây mật gấu chứa atropin và scopolamin là hai chất tropane alkaloit có tác dụng mạnh mẽ trên hệ thần kinh và có thể gây ra những tác dụng phụ nếu hấp thu với lượng đủ lớn.

Các tác dụng phụ khi hấp thu tropane alkaloit, bao gồm atropin và scopolamin, có thể gồm:

• Đau đầu
• Chóng mặt
• Buồn nôn
• Nôn
• Ảo giác
• Lú lẫn
• Mạch yếu
• Nhịp tim bất thường

Tiêu thụ quá nhiều cây mật gấu có thể gây đau đầu, chóng mặt, buồn nôn,...

Nếu bạn muốn sử dụng cây mật gấu với mục đích điều trị hoặc làm thuốc, cần lưu ý về liều lượng và cách sử dụng để tránh tác dụng phụ không mong muốn. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường hoặc phản ứng phụ nào sau khi sử dụng, hãy ngừng việc sử dụng ngay lập tức và tìm kiếm sự tư vấn y tế từ bác sĩ hoặc chuyên gia.

Lưu ý khi sử dụng cây mật gấu

Dưới đây là một số lưu ý khi sử dụng cây mật gấu giúp bạn tận dụng tối đa tác dụng cây mật gấu đồng thời hạn chế những rủi ro không mong muốn:

• Do cây mật gấu chứa thành phần kháng sinh, bạn chỉ nên sử dụng các loại thuốc từ cây mật gấu tối đa hai tuần rồi nghỉ. Khi bắt đầu sử dụng, nên dùng liều ít để cơ thể kịp thích ứng và không nên ngừng đột ngột các loại thuốc đặc trị.
• Chưa nghiên cứu chứng minh độ an toàn tuyệt đối của cây mật gấu với phụ nữ trong giai đoạn mang thai và cho con bú. Do đó, phụ nữ đang mang thai hay đang dự định có thai, tốt nhất nên hạn chế sử dụng cây mật gấu, tránh nguy cơ gây sảy thai. Tốt nhất nên tham khảo tư vấn của bác sĩ trước khi sử dụng cây mật gấu trong trường hợp này.
• Cây mật gấu có thể tương tác với một số loại thuốc, thực phẩm hay các loại thực phẩm chức năng khác. Tham khảo tư vấn bác sĩ về việc sử dụng cây mật gấu nếu bạn đang sử dụng các loại thuốc điều trị khác để tránh tương tác không mong muốn.
• Nước sắc từ rễ cây, thân cây và lá cây mật gấu đều có tác dụng thanh nhiệt thải độc và có thể dùng để giải nhiệt nhanh chóng.
• Do cây mật gấu có tác dụng giúp hạ huyết áp, người có huyết áp thấp nên hạn chế sử dụng cây mật gấu để tránh huyết áp xuống quá thấp.

Trên đây là một số thông tin về cây mật gấu mà Emdep.vn đã tổng hợp và chia sẻ. Mong rằng với những chia sẻ đến từ Emdep.vn, các bạn đã có lời đáp cho câu hỏi cây mật gấu có tác dụng gì đồng thời nắm được cách sử dụng cây mật gấu giúp tận dụng tối đa tác dụng cây mật gấu và ngăn ngừa những rủi ro sức khỏe không mong muốn có thể xảy ra. Chúc các bạn thành công!

Minh LT (Tổng hợp)