Đồng hóa và dị hóa là những thuật ngữ thường thấy trong lĩnh vực sinh học nhưng đồng thời cũng có xuất hiện trong văn học và lịch sử như: chính sách đồng hóa, âm mưu đồng hóa. Vậy đồng hóa là gì? Hãy cùng Emdep tìm hiểu ngay sau đây

Đồng hóa là gì? Quá trình đồng hóa là gì?

Đồng hóa là quá trình tổng hợp các chất đơn giản thành các hợp chất phức tạp diễn ra trong cơ thể sinh vật và đồng thời tiêu thụ năng lượng. Trong quá trình này, các sản phẩm có cấu trúc đơn giản từ quá trình tiêu hóa được tổng hợp thành các chất có cấu trúc phức tạp hơn.

Trong sinh học, đồng hóa là quá trình tổng hợp các chất đơn giản thành những chất phức tạp diễn ra trong cơ thể sinh vật và tiêu hao năng lượng. Quá trình đồng hóa sẽ tổng hợp các sản phẩm có cấu tạo đơn giản từ quá trình tiêu hóa thành các chất có cấu tạo phức tạp.

Quá trình đồng hóa được cung cấp năng lượng bởi bị hóa, nơi mà các phân tử lớn được chia thành các phân tử nhỏ hơn và sau đó được sử dụng hết trong hô hấp. 

Nói một cách dễ hiểu, quá trình đồng hóa là quá trình biến đổi các chất không đặc hiệu trong thức ăn chẳng hạn như glucid, lipid, protein từ thực vật, động vật, vi sinh vật thành các chất hữu cơ khác đặc hiệu cho cơ thể.

Đặc điểm của quá trình này chính là thu năng lượng. Năng lượng cần thiết cung cấp cho các phản ứng tổng hợp trên chủ yếu là từ sự thủy phân của adenosine triphosphate (ATP)

Ví dụ về đồng hóa

Quá trình quang hợp là một ví dụ về đồng hóa. Đó là quá trình được thực vật, tảo và một số vi khuẩn sử dụng để biến đổi ánh sáng mặt trời thành năng lượng hóa học, nhờ đó mới có được thức ăn, tăng trưởng và phát triển

Để quá trình quang hợp được thực hiện, chất diệp lục có trong lá là cần thiết vì nó có nhiệm vụ hấp thụ ánh sáng đầy đủ để có thể tạo ra quá trình quang hợp. Nó bẫy ánh sáng mặt trời cùng C02 và biến nhựa cây từ thô sang chế biến, đó là thực phẩm của nó. Đổi lại, thực vật tạo ra oxi và trục xuất nó qua lá

Dị hóa là gì?

Dị hóa là quá trình liên quan đến chuỗi phản ứng chuyển hóa, trong đó phân hủy các phân tử thành các đơn vị nhỏ hơn thông qua quá trình oxy hóa hoặc giải phóng năng lượng. Các đơn vị này có thể được sử dụng trong các phản ứng đồng hóa khác. Dị hóa gây ra việc phá vỡ các phân tử lớn thành các đơn vị có kích thước nhỏ hơn.

Quá trình dị hóa là quá trình phân giải các chất dự trữ, đặc trưng của cơ thể thành các phân tử nhỏ không đặc trưng và thải chất thải (carbon dioxide, amoniac, ure, axit axetic, axit lactic…) ra môi trường.

Năng lượng tích lũy trong quá trình đồng hóa được giải phóng trong quá trình dị hóa để cung cấp lại cho hoạt động tổng hợp của quá trình đồng hóa. Hai quá trình này tuy đối lập nhau nhưng lại hỗ trợ lẫn nhau. Không có quá trình đồng hóa xảy ra thì không có nguyên liệu cho quá trình dị hóa và ngược lại, nếu không có dị hóa thì cũng không có năng lượng cho quá trình đồng hóa.

Tóm lại, đồng hóa và dị hóa đều là những quá trình trao đổi vật chất và năng lượng. Quá trình đồng hóa luôn cần năng lượng nên cũng luôn cần quá trình dị hóa diễn ra để năng lượng được cung cấp

Ví dụ về dị hóa

Tập thể dục hàng ngày là một ví dụ về dị hóa dễ hiểu nhất. Khi tập thể dục, có thể là đi xe đạp, bơi lội, khiêu vũ hoặc bất kỳ hoạt động thể chất nào có thời lượng lớn hơn hoặc bằng 20 phút với cường độ vừa phải sẽ giúp tiêu thụ oxy, đốt cháy calo và chất béo

Thời gian hoạt động phải tối thiểu là 20 phút vì sau thời gian đó, cơ thể trải qua những thay đổi trong việc sử dụng glucose và glycogen sử dụng chất béo để duy trì nhu cầu năng lượng của cơ thể

Hormone đồng hoá và dị hoá

Hormone đóng vai trò quan trọng trong quá trình đồng hóa và dị hóa của cơ thể. Dưới đây là một số điểm quan trọng về hormone và vai trò của chúng trong các quá trình này:

Hormone Đồng hóa:

Estrogen: Đóng vai trò quan trọng trong phát triển và duy trì các đặc tính nữ giới như tăng trưởng vùng ngực và hông, điều chỉnh chu kỳ kinh nguyệt và duy trì khối lượng xương.

Testosterone: Có tác dụng quan trọng trong việc phát triển đặc tính nam giới như giọng nói, củng cố xương và xây dựng cũng như duy trì khối lượng cơ bắp.

Insulin: Điều chỉnh nồng độ glucose trong máu và sử dụng glucose đóng vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi chất.

Hormone Tăng Trưởng: Giúp kích thích và điều chỉnh sự tăng trưởng cơ thể đặc biệt là trong giai đoạn đầu đời.

Hormone Dị hóa:

Adrenaline (Epinephrine): Được sản xuất bởi tuyến thượng thận, có tác dụng trong phản ứng chiến đấu hoặc chạy trốn, tăng nhịp tim, mở phế quản và cung cấp glucose để nâng cao năng lượng.

Cortisol: Gọi là "hormone căng thẳng," được giải phóng khi cảm thấy lo lắng, tăng huyết áp và lượng đường trong máu, ức chế miễn dịch.

Glucagon: Kích thích sự phân hủy glycogen thành glucose cung cấp năng lượng khi cơ thể cần.

Cytokine: Điều chỉnh sự giao tiếp giữa các tế bào và tham gia vào các quá trình miễn dịch.

Các hormone này tương tác phức tạp với nhau và với các hệ thống khác trong cơ thể để duy trì sự cân bằng và chức năng chính xác của cơ thể. Bất kỳ sự thay đổi nào trong sản xuất hoặc hoạt động của hormone đều có thể ảnh hưởng đến quá trình đồng hóa, dị hóa và sức khỏe tổng thể của người.

Đồng hoá và dị hoá ảnh hưởng đến cân nặng như thế nào?

Do quá trình đồng hóa và dị hóa là một phần không thể thiếu của quá trình trao đổi chất chúng đều có ảnh hưởng đáng kể đến cân nặng của cơ thể.

Trạng thái đồng hóa đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và duy trì khối lượng cơ bắp giúp cơ thể duy trì hoặc thậm chí tăng cân.

Ngược lại, trạng thái dị hóa thường dẫn đến việc phá vỡ hoặc giảm khối lượng tổng thể, bao gồm cả mỡ và cơ bắp. Bằng cách hiểu rõ quá trình trao đổi chất tổng thể và cả về đồng hóa và dị hóa, người ta có thể kiểm soát cân nặng cơ thể. Cả hai quá trình này đều đóng vai trò quan trọng trong việc giảm mỡ theo thời gian. Đối với những người thường xuyên tập luyện, cơ thể thường kích thích quá trình đồng hóa, giúp giảm mỡ và duy trì hoặc thậm chí tăng cơ. Vì cơ bắp nặng hơn mỡ, nên trọng lượng cơ thể và chỉ số khối cơ thể có thể cao hơn, tạo ra vóc dáng thon thả.

Tỷ lệ giữa đồng hóa và dị hóa trong cơ thể cũng bị ảnh hưởng bởi độ tuổi và trạng thái, bao gồm:

Độ tuổi: Ở trẻ em, quá trình đồng hóa thường lớn hơn so với dị hóa, trong khi ở người già, dị hóa thường chiếm ưu thế.

Hoạt động: Khi cơ thể hoạt động, quá trình dị hóa thường lớn hơn so với đồng hóa, trong khi lúc nghỉ ngơi, đồng hóa lại có thể trở nên mạnh mẽ hơn dị hóa.

Bài tập đồng hoá và dị hoá

Bài tập đồng hóa:

Miêu tả: Các hoạt động tập luyện đồng hóa chủ yếu tập trung vào việc phát triển khối lượng cơ bắp như là các bài tập sử dụng tạ. Các bài tập không sử dụng oxy như chạy nước rút, nhảy dây hoặc tập luyện cường độ cao ngắt quãng, đều thuộc loại đồng hóa.

Ví dụ: Tập tạ như squat, bench press, deadlift. Hoạt động như chạy nước rút, nhảy dây hoặc các bài tập cường độ cao trong khoảng thời gian ngắn.

Lợi ích: Kích thích sự phát triển cơ bắp, xương và tăng dự trữ protein sử dụng axit amin để thích ứng với cường độ cao.

Bài tập dị hóa:

Miêu tả: Bài tập dị hóa chủ yếu là aerobic đòi hỏi sự tiêu thụ oxy để đốt cháy calo và chất béo. Sự sử dụng oxy là quan trọng trong quá trình dị hóa vì oxy đóng vai trò là chất khử trong nhiều quá trình hóa học.

Ví dụ: Chạy bộ, đạp xe, bơi lội, khiêu vũ hoặc bất kỳ hoạt động aerobic nào kéo dài ít nhất 20 phút ở cường độ vừa phải.

Lợi ích: Giúp đốt cháy calo và chất béo và sau khoảng 15 - 20 phút vận động, cơ thể chuyển từ sử dụng glucose và glycogen sang sử dụng chất béo để duy trì năng lượng.

Kết hợp cả hai loại bài tập này có thể đem lại lợi ích toàn diện cho sức khỏe và phát triển cơ bắp tối ưu hóa cả quá trình đồng hóa và dị hóa trong cơ thể.

Đồng hóa trong thực phẩm là gì?

Trong ngành công nghiệp thực phẩm, quá trình đồng hóa được thực hiện trên hệ nhũ tương (emulsion) hoặc huyền phù (suspension) có tác dụng làm giảm kích thước các loại hạt thuộc pha phân tán và phân bố đều chúng trong pha liên tục để hạn chế sự tách pha dưới sự tác dụng của trọng lực

Quá trình đồng hóa trong thực phẩm thường được thực hiện chủ yếu ở hệ huyền phù và hệ nhũ tương

Các phương pháp đồng hóa trong thực phẩm:

- Đồng hóa bằng phương pháp khuấy trộn

- Đồng hóa bằng phương pháp sử dụng áp lực cao

- Đồng hóa bằng các phương pháp khác

Đồng hóa văn hóa là gì?

Đồng hóa là thuật ngữ không chỉ được sử dụng trong sinh học mà còn được nhắc đến trong văn học, lịch sử với cụm từ “đồng hóa văn hóa”, “chính sách đồng hóa”. Vậy đồng hóa văn hóa là gì? Chính sách đồng hóa là gì?

Đồng hóa văn hóa là quá trình trong đó một nhóm thiểu số (nhóm thiểu số chỉ nhóm người gặp bất lợi tương đối so với các thành viên của một nhóm xã hội thống trị) hoặc văn hóa trở nên giống với một nhóm văn hóa thống trị hoặc đảm nhận các giá trị, hành vi và niềm tin của một nhóm văn hóa khác

Thông thường, người ta thấy cụm từ “đồng hóa văn hóa” trong lịch sử, văn học là vì quá trình đồng hóa văn hóa thường được thực hiện bởi một dân tộc xâm lược với một dân tộc nô lệ, bởi giai cấp thống trị với giai cấp bị trị. 

Đồng hóa văn hóa bắt đầu từ việc đơn giản nhất là phải từ bỏ các tập tục, lề lối, quy tắc, ngôn ngữ cũ và học tập, thích nghi với những tập tục, ngôn ngữ mới. Mục đích sâu xa của đồng hóa văn hóa là làm cho dân tộc nô lệ quên đi cội nguồn, gốc gác của tổ tiên mình, sáp nhập vào cộng đồng của dân tộc xâm lược, dân tộc thống trị

Chính sách đồng hóa là gì?

Chính sách đồng hóa là tập hợp các quy chế, điều lệ, nguyên tắc về các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục… nhằm phục vụ cho mục đích đồng hóa văn hóa. Chính sách đồng hóa được chính quyền đô hộ đề ra và cưỡng chế thực hiện ở thuộc địa. Mục tiêu mà các chính sách này hướng đến cuối cùng là thiết lập ở thuộc địa hoặc khu vực chịu ảnh hưởng một thể chế chính trị, cơ cấu xã hội, phương thức sản xuất, phong tục tập quán giống với ý chí của đất nước (giai cấp) thống trị.

Ví dụ, trong hơn 1000 năm Bắc thuộc, chính quyền đô hộ phương Bắc đã ban hành chính sách đồng hóa ở tất cả các lĩnh vực: Về chính trị - xã hội, thi hành chính sách dùng người Việt trị người Việt, tiến hành các đợt di dân, đưa người Hán vào chung sống cùng người Việt. Về giáo dục: sử dụng tiếng Hán và chữ Hán. Về văn hóa - tư tưởng: truyền bá Nho giáo, các phong tục, tập quán, lễ tết của người Hán…

Với những tổng hợp trên đây, rất mong các bạn đã hiểu đồng hóa là gì. Chúc các bạn tìm thấy những thông tin tham khảo hữu ích!

MIN (Tổng hợp)