Chỉ số CPI là gì?

 

CPI là chỉ số giá tiêu dùng tên đầy đủ là consumer price index là chỉ số mức giá tiêu thụ trung bình trong mỗi giỏ hàng của một người. Chỉ số thường biểu hiện sự thay đổi về giá cả của hàng hóa và dịch vụ theo thời gian được tính theo đơn vị phần trăm. Chỉ số cpi thường được sử dụng để đo lường giá cả trong các lĩnh vực như thực phẩm, đồ uống, phương tiện vận chuyển, y tế, giáo dục, truyền thông,...

 

Phương pháp và công thức tính chỉ số CPI 

Phương pháp và công thức tính chỉ số CPI cpi được thực hiện qua các bước dưới đây:

Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa, thông qua việc điều tra các nhà nghiên cứu sẽ xác định những mặt hàng và các dịch vụ tiêu biểu mà một người tiêu dùng sẽ mua.

Bước 2: Là bước xác định giá cả, thống kê các giá cả của các mặt hàng, dịch vụ trong giỏ hàng được cố định tại mỗi thời điểm.

Bước 3: Tính toán chi phí để mua giỏ hàng hóa, việc tính toán được thực hiện bằng cách lấy giá cả hàng hóa nhân với số lượng mỗi mặt hàng dịch vụ rồi cộng kết quả lại.

Bước 4: Tính chỉ số giá tiêu dùng cpi, được tính bằng công thức sau : CPIt = (Chi phí để mua giỏ hàng hóa thời kỳ t / Chi phí để mua giỏ hàng hóa kỳ cơ sở) nhân 100. Và thời kỳ gốc sẽ được thay đổi trong vòng từ 5 đến 7 năm.

Bước 5: Tính chỉ số lạm phát, tính chỉ số lạm phát theo công thức: Chỉ số lạm phát trong thời kỳ T = 100% x (CPI thời kỳ T – CPI thời kỳ T-1) / CPI thời kỳ T-1. Chẳng hạn, đối với một giỏ hàng hóa gồm cam và quả quýt. Ta sẽ chọn năm 2010 làm năm cơ sở, mức giá của hàng hóa như sau: quả cam có giá 1000 vnđ/ quả, còn quýt sẽ có giá 2000vnđ/quả. Hiện tại là năm 2022 giá bán giỏ này sẽ là cam 1500vnđ/ quả. quýt 3000 vnđ/quả.

Nếu mua 100 quả cam và 50 quả quýt thì chỉ số cpi của giỏ hàng sẽ được tính như sau:  CPI = [(50 x 1500 + 100 x 3000) / (50 x 1000 + 100 x 2000)] x 100 = 150. Tuy nhiên khi thực hiện tính toán chúng ta sẽ gặp phải ba vấn đề sau:

Chỉ số CPI có khả năng phản ánh cao hơn thực tế, khi một mặt hàng hay dịch vụ được chọn trong giỏ hàng sẽ tăng nhanh hơn các mặt hàng khác, lúc này người tiêu dùng sẽ có xu hướng ít tiêu dùng sản phẩm đó hơn và chuyển sang một sản phẩm khác có giá hợp lý hơn.

Chỉ số CPI không thể hiện được sự xuất hiện của những mặt hàng mới trên thị trường, chỉ số cpi chỉ sử dụng giỏ hàng hóa cố định, nếu có mặt hàng hóa mới xuất hiện thì một đơn vị tiền tệ có thể mua được các mặt hàng đa dạng hơn. Và lúc này chỉ số cpi không phản ánh được sự gia tăng sức mua hàng của đồng tiền, vì vậy mà nó sẽ đánh giá cao về giá thành cao hơn thực tế.

Chỉ số CPI cũng không thể hiện sự thay đổi trong chất lượng hàng hóa, nếu chất lượng của hàng hóa tăng, chất lượng cũng tăng tương ứng thì trên thực tế mức giá không tăng. 

Ý nghĩa của chỉ số CPI trong nền kinh tế nước nhà

Chỉ số giá tiêu dùng như một quy chuẩn biểu hiện tương đối mức độ biến động của giá bán lẻ sản phẩm và dịch vụ tiêu dùng trong sinh hoạt của con người. Vì vậy, những nhà kinh tế sẽ dựa vào CPI để theo dõi sự thay đổi chi phí sinh hoạt của người dân qua hàng tháng, hàng năm. Nếu chỉ số tiêu dùng tăng thì mức giá trung bình của hàng hóa cũng tăng, và ngược lại giá trung bình của hàng hóa tăng và dịch vụ giảm thì chỉ số CPI giảm. Bên cạnh đó, sự biến động của cpi còn  gây ra lạm phát hoặc giảm phát, làm suy sụp nền kinh tế gây ra tình trạng suy thoái toàn cầu, thất nghiệp và kéo theo nhiều tệ nạn xã hội.

Tác động của CPI đến nền kinh tế nước nhà

Khi chỉ số cpi giảm thì giá cả hàng hóa, dịch vụ sẽ giảm, nếu thu nhập của người dân không đổi thì họ sẽ có cơ hội cải thiện cuộc sống và nâng cao chất lượng đời sống hàng ngày. Trái lại, nếu chỉ số tiêu dùng tăng cao sẽ phản ánh giá cả sản phẩm đang có xu hướng tăng, điều này sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của người dân. Họ phải chi trả nhiều hơn cho việc mua sắm nhu yếu phẩm trong khi mức thu nhập không được nâng cao.

Một số hạn chế của chỉ số CPI

• Chỉ số CPI không được áp dụng cho tất cả các nhóm dân cư mà chỉ dựa trên nhu cầu chi tiêu cho một giỏ hàng hóa cố định ở khu vực thành thị. Bởi vậy, chỉ số cpi không biểu thị đúng về giá hàng hóa ở tại một số vùng nông thôn và khu vực miền núi. Và cũng vì nhu cầu của mỗi vùng cũng khác nhau, thế nên việc phản ánh mức gia tiêu thụ của một hoặc một vài khu vực không là chỉ số khách quan để đánh giá chung cho cả quốc gia. 
• Chỉ số CPI chỉ tập trung vào nhu cầu mua sắm của một cá thể nên có rất nhiều hạn chế bởi mỗi người có nhu cầu mua hàng và tiêu dùng khác nhau. Giá tăng hay giảm cũng đều bị tác động bởi môi trường xung quanh, nhưng chỉ số cpi lại không đề cập đến vấn đề này. Chẳng hạn như thiên tai hay dịch bệnh, một số mặt hàng nhu yếu phẩm sẽ trở nên rất hiếm và không đáp ứng đủ nhu cầu nên giá thành buộc phải thay đổi liên tục.

Mặc dù vẫn còn nhiều hạn chế, nhưng cpi vẫn luôn được các nhà kinh tế quan tâm và chú trọng đến. Và trên đây chúng tôi đã chia sẻ tới các bạn về chỉ số cpi là gì? Ý nghĩa của chỉ số CPI trong nền kinh tế nước nhà. Hy vọng bài viết sẽ giúp ích cho các bạn, chúc các bạn luôn thành công.

Linh Linh ( tổng hợp)