Rất nhiều người trong chúng ta đến với thiền vì trải qua đau khổ. Tôi đã thiền được khoảng bốn năm, hiện tại tôi thấy thân tâm bình an hơn nhưng tôi cũng mắc khá nhiều sai lầm trong quá trình luyện tập. Một trong những sai lầm lớn nhất mà tôi đã mắc phải là cố gắng sử dụng thiền định như một phương tiện để đạt được mục đích. Tôi muốn cảm thấy tốt hơn và nghĩ rằng nếu tôi ngồi đủ lâu thì tôi sẽ tìm thấy sự bình yên.

Tôi chật vật tìm ra công thức làm dịu tâm trí. Tôi nghĩ rằng nêu tôi đủ chăm chỉ, tập trung vào hơi thở đúng cách, nếu hạn chế tiếng ồn và sự xao nhãng từ bên ngoài thì tâm trí tôi sẽ tĩnh lặng và tôi sẽ trở nên sáng suốt hơn. Đây chỉ là một trong nhiều sai lầm tôi đã mắc phải. Đặt nặng vào thời gian ngồi thiền, cố gắng tái tạo cảm giác hạnh phúc, cố gắng xác định xem tôi đã tỉnh thức hay chưa, tất cả đều góp phần khiến tâm tôi thêm vọng động.

Nếu bạn từng có những trải nghiệm như tôi với với thiền, đừng nản lòng, đừng dừng lại. Nếu bạn đã thử thiền và chưa thấy hiệu quả, bạn không cô đơn vì nhiều người cũng bỏ cuộc vài lần trước khi tìm ra cách thực hành phù hợp. Trên thực tế, người ta phải ngừng "cố gắng" thiền trước khi thực sự cảm nhận được hiệu quả của phương pháp thiền.

Vậy nên, đây là những sai lầm bạn nên tránh trong quá trình tập thiền.

Sai lầm khi cố gắng làm dịu tâm trí

Lý do hàng đầu khiến người ta tìm đến thiền là vì muốn có một tâm trí tĩnh lặng. Tâm trí của chúng ta giống như con khỉ leo trèo từ cành này sang cành khác, chỉ cần một giây cũng đủ khiến đầu óc chúng ta “cân đẩu vân” xa ba vạn tám nghìn dặm. Vậy làm sao để kìm lại tâm trí?

Cách tốt nhất là không làm gì cả. Chỉ cần ngồi và quan sát những suy nghĩ trong đầu, chúng đến rồi đi, như những áng mây vẩn vơ trên trời, chúng không mang ý nghĩa gì cả, vì thế ta không cần bám chấp vào chúng. Điều bạn cần làm chỉ là kiên nhẫn quan sát, không phản ứng. Bất kỳ suy nghĩ nào nảy sinh, hãy để chúng đến, bất kỳ suy nghĩ nào biến mất, cứ để chúng đi.

Có thể bạn sẽ mất thời gian nhưng một khi bạn có thể quan sát tâm trí của mình từ một góc độ trung lập thì dần dần bạn sẽ thoát khỏi sự thống trị của một tâm trí hỗn loạn.

Ngồi thiền quá lâu khi mới bắt đầu

Nhiều người mới bắt đầu thiền nhưng lại học cách ngồi thiền hàng giờ như một thiền sư. Trong phút đầu tiên, chúng ta đã sống lại mọi sự kiện đáng xấu hổ trong cuộc sống của mình từ khi còn học mẫu giáo cho đến khoảnh khắc hiện tại. Chúng ta ngồi và vật lộn với những suy nghĩ của mình. Chúng ta bị chính tâm trí mình “quăng quật” như một con búp bê rách rưới. Bị “dần” cho đến khi chỉ còn mớ cảm xúc hỗn độn, ý chí của chúng ta đã bị phá vỡ.

Chúng ta bỏ cuộc sau năm phút và quyết định sẽ không bao giờ ngồi thiền nữa.

Đừng làm thế! Hãy bắt đầu chậm thôi. Thiền không khác gì nâng tạ. Nếu bạn cố gắng làm quá sức khi mới bắt đầu, bạn sẽ chỉ làm tổn thương chính mình.

Bạn có thể thực hành những bài thiền ngắn trong một hoặc hai tuần đầu tiên, có thể là 5 phút hay thậm chí 1 phút cũng được. Thêm một hoặc hai phút mỗi tuần sau đó và cố gắng tăng dần lên đến mốc ít nhất hai mươi phút mỗi ngày.

Bỏ cuộc quá sớm

Sau quá trình kiên trì, ta cũng đạt đến mốc 20 phút mỗi ngày. Chúng ta thiền 20 phút trong 2 ngày và thấy… không có gì cả. Mọi thứ đều như cũ, tâm trí vẫn lang thang và chúng ta trở nên bực bội. Những tiếng nói tiêu cực xuất hiện bảo rằng bạn chỉ đang lãng phí thời gian nhưng bạn đừng vội đầu hàng.

Thiền giống như đi trong sương mù. Chúng ta không nhận thấy nhiều điều đang diễn ra, và rồi chúng ta nhận ra rằng mình đang ướt sũng. Nếu tâm trí bắt đầu gây áp lực cho chúng ta về việc ngồi mà không thấy kết quả nào, thì hãy chỉ quan sát những suy nghĩ đó.

Không có khung thời gian cố định nào để tâm trí lắng xuống, nhưng nếu bạn kiên nhẫn, bạn sẽ bắt đầu trải nghiệm những “khoảng trống” im lặng trong tâm trí. Những khoảng trống nhỏ này là dấu hiệu tốt cho thấy tâm trí đang mệt mỏi vì không nhận được phản ứng từ chúng ta. Vì vậy, hãy kiên nhẫn và thư giãn. Hãy có thái độ rằng bạn sẽ ngồi cho đến hơi thở cuối cùng và không điều gì có thể cản được bạn.

Cố gắng tái tạo cảm giác hạnh phúc khi thiền

Bất kỳ ai từng trải qua cảm giác hạnh phúc khi thiền đều muốn cố gắng tái tạo cảm giác đó. Bất cứ điều gì xảy ra trong thiền định đều là hiện tượng. Niềm vui, ánh sáng, màu sắc, hào quang, âm thanh, hình ảnh, giấc mơ, cảm giác lâng lâng, thông điệp từ vũ trụ, du hành thời gian, không gian,… Tất cả những trải nghiệm đó chỉ là hiện tượng nhất thời và không có ý nghĩa trong hành trình tỉnh thức.

Một nguyên tắc cần nhớ là hãy thư giãn và để mọi thứ đến thì đến và đi thì đi. Không cố bám chấp hay xua đuổi bất cứ thứ gì trong đầu. Chỉ cần quan sát những gì xảy đến.

 

Kỳ vọng quá nhiều vào thiền

Tất nhiên chúng ta thiền vì muốn cảm thấy tốt hơn nhưng thiền không phải là phương thuốc chữa lành mọi vấn đề. Bất kỳ kỳ vọng nào về việc đạt được điều gì đó từ thiền định đều làm chậm trễ việc đạt được điều đó. Thiền với tâm không kỳ vọng quá nhiều sẽ dẫn đến sự an lạc trong tâm trí.

Sự bình yên trong tâm trí nảy sinh khi nhận thức sâu sắc hơn về những gì đang có. Khi chúng ta ngồi thiền mà không mong đợi, xung đột bên trong tâm trí sẽ tan biến. Thư giãn mà không mong đợi là cách tâm trí bắt đầu tĩnh lặng.

Tạm kết

Cuộc sống sẽ tiếp tục sử dụng nỗi khổ đau để đưa chúng ta trở lại với việc thực hành tâm linh và thiền định. Nếu bạn đang chật vật với việc thiền, hãy xem thử bạn có mắc một số hay tất cả những sai lầm phổ biến trên hay không. Đừng cố gắng làm dịu tâm trí, đừng quá sức khi mới bắt đầu, đừng bỏ cuộc quá sớm, đừng cố gắng tạo lại một buổi thiền thú vị, đừng giữ bất kỳ kỳ vọng nào khi thiền.

Chỉ cần ngồi xuống, thư giãn và sống với hiện tại.

Hoàng Nguyên (Biên dịch, Theo William Howells - TinyBuddha).