Cây đại thụ của nền sân khấu Việt Nam

Giáo sư, Tiến sĩ, Nghệ sĩ Nhân dân Đình Quang được biết đến như “cánh chim đầu đàn” của làng sân khấu. Ông không chỉ là một đạo diễn tài năng với nhiều vở diễn gây tiếng vang lớn như “Đại đội trưởng của tôi”, “Tuổi hai mươi” mà còn là một nhà viết kịch hàng đầu với những tác phẩm kinh điển một thời như “Người anh”, “Bên kia”, “Lối vườn hoa”  hay “Một gia đình dũng cảm”. NSND Đình Quang thuộc thế hệ đạo diễn đầu tiên của Việt Nam và được giới học giả sau này ghi nhận như một trong những người đặt nền móng cho sự phát triển sân khấu - kịch.

GS.TS  Đình Quang được phong tặng danh hiệu NSND năm 1993.

Trong các tác phẩm của mình, NSND Đình Quang luôn khéo léo gửi gắm thông điệp mang tính thời sự, thể hiện trách nhiệm của người nghệ sĩ trên mặt trận tư tưởng và trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Người nghệ sĩ tài hoa hiểu rằng nghệ thuật mà xa rời cuộc sống thì đó không phải là nghệ thuật đích thực thế nên tất cả các vở diễn của Đình Quang đều bắt nguồn, ăn sâu và bám rễ vào hiện thực đời sống. Có thể nói gia tài nghệ thuật NSND Đình Quang là sản phẩm của sự trau dồi nghiêm túc từ những năm tháng học tập bên nước ngoài và sự sàng lọc từ chính những câu chuyện xung quanh cuộc sống. Đình Quang trở thành một hình mẫu lý tưởng để nhiều thế hệ đạo diễn sau này học hỏi.

Ngoài diễn kịch và sáng tác, NSND Đình Quang có nhiều đóng góp lớn trong công tác phê bình lí luận sân khấu nói riêng và văn hóa nói chung. Ông đã viết hàng chục cuốn sách nghiên cứu lí luận sân khấu như: “Mấy vấn đề về nghệ thuật biểu diễn”, “Kỹ thuật tâm lý diễn viên”, “Nghệ thuật biểu diễn hiện thực tâm lý”, “Bàn về sân khấu tự sự”  hay “Sân khấu Việt Nam”. Trong lĩnh vực văn hóa, ông có nhiều tác phẩm được đánh giá cao như “Còn nhân loại, còn văn hóa”, “Văn học nghệ thuật và sự hình thành phát triển nhân cách”, “Văn học nghệ thuật Thăng Long - Hà Nội quá khứ và hiện tại” hay “Nghệ thuật Việt Nam với sự phát triển nhân cách và văn minh Việt Nam”. Đặc biệt là “Tuyển tập Đình Quang” gồm 4 tập được xem là công trình khảo cứu công phu nhất của người nghệ sĩ lớn sau nhiều năm hoạt động sân khấu. Do nhiều có nhiều đóng góp lớn cho lĩnh vực sân khấu và văn hóa, đạo diễn Đình Quang nhận giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – Nghệ thuật năm 2007.

Người thầy đáng kính của nhiều diễn viên gạo cội

Không chỉ được biết đến với vai trò đạo diễn sân khấu, nhà soạn giả hay nhà nghiên cứu lý luận, NSND Đình Quang còn là một người thầy mẫu mực của nhiều thế hệ học trò trong đó có cả nhiều diễn viên gạo cội của lĩnh vực sân khấu, điện ảnh, truyền hình. Ông là một trong những người sáng lập và là hiệu trưởng của Trường Nghệ thuật sân khấu Việt Nam (trước là Trường Ca kịch Dân tộc) rồi sau là Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Việt Nam (sát nhập bởi Trường Nghệ thuật sân khấu và Trường Nghệ thuật Điện ảnh). Nhiều học trò đầu tiên của ông sau này là những đạo diễn, diễn viên nổi tiếng như NSND Trọng Khôi, NSND Doãn Hoàng Giang, NSND Đoàn Dũng, NSƯT Minh Ngọc, NSND Thế Anh, NSƯT Mỹ Dung, NSND Doãn Châu và nhiều nghệ sĩ tên tuổi khác.

NSND Đình Quang và con gái BTV Mỹ Linh.

NSND Đình Quang từng tâm sự rằng nghệ thuật kéo người ta lại gần nhau hơn, cũng chính nghệ thuật đã cho ông gặp nhiều kẻ sĩ có nhân cách lớn để mà học hỏi, ứng xử trong cuộc đời, để rồi bày dạy cho con cháu mai sau. Đình Quang nhận lửa nghệ thuật, sau lại là người truyền ngọn lửa đó cho những người học trò của mình. Vì thế mà với nhiều nghệ sĩ ông không chỉ là một người thầy đáng kính mà còn là một “chiếc cầu nối thế hệ” hay người trao gửi đam mê nghệ thuật. NSƯT Minh Ngọc trong một lần trả lời báo chí đã chia sẻ rằng: “Tôi có may mắn được tham dự khóa huấn luyện 9 tháng của giáo sư - NSND Đình Quang năm 1959. Ông là một trong những người đã đặt viên gạch đầu tiên cho nền móng kiến thức nghệ thuật của tôi, truyền lại cho tôi tình yêu sân khấu đến tận bây giờ”.

Người vợ hiền - điểm tựa và bến đỗ tình yêu

NSND Đình Quang thường không giấu được niềm hạnh phúc mỗi khi nhắc đến người vợ hiền của mình, nghệ sĩ Nguyễn Mỹ Lan – hoa khôi trường nhạc một thời. Vị đạo diễn tài hoa từng chia sẻ: “Tôi may mắn nên có được bà ấy – một phụ nữ đảm đang, gia phong, nhân hậu. Không có hạnh phúc và sự yên ấm bà ấy tạo dựng, tôi không có được sự yên tĩnh để dồn tâm huyết cho công tác xã hội. Những gì tôi có hôm nay, công bà ấy lớn lắm”. NSND Đình Quang luôn biết ơn người vợ hiền vì trong những tháng ngày khó khăn thời bao cấp, trong khi ông thường xuyên công tác xa nhà thì bà vừa phải đảm đương nuôi dạy hai con học hành, vừa phải hoàn thành công việc ở Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam.

NSND Đình Quang và người bạn đời.

NSND Đình Quang có thời gian dài giữ cương vị lãnh đạo, lại là người nghệ sĩ tài năng trong ngành nghệ thuật nên có nhiều phụ nữ theo đuổi. Nhưng tình yêu chung thủy, niềm tin tưởng tuyệt đối của bà Mỹ Lan dành cho chồng mình là sức mạnh, để ông lánh xa mọi cám dỗ tầm thường, không phụ lòng tin yêu của bà. Và với NSND Đình Quang, người vợ hiền chính là điểm tựa tình yêu và bến đỗ bình yên nhất cuộc đời. Thế nhưng, 23h30 phút  ngày 12/7, ông đã chia tay bến đỗ hạnh phúc đó cũng là kết thúc một cuộc đời tận hiến cho nghệ thuật để phiêu diêu tự tại trong một thế giới khác. Sự ra đi của NSND Đình Quang là mất mát lớn lao không gì có thể bù đắp được của làng văn nghệ Việt Nam.

Lê Đức
(Theo Congluan)