Dọc theo đường quốc lộ 1 từ cầu Chương Dương, Hà Nội về hướng Bắc Ninh chừng hơn 30km tới bến xe Bắc Ninh, theo đường Thiên Đức thêm chừng 3km qua bến đò Vạn Phúc, bạn sẽ có cơ hội vào một ngôi làng cổ kính mang đậm bản sắc Việt - làng Thổ Hà.

Thổ Hà là tên gọi của một làng nghề nổi tiếng thuộc xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Không giống như bao ngôi làng Việt, trải qua những thăng trầm lịch sử và sự tàn phá của thời gian, làng Thổ Hà vẫn hiện lên với tất cả những nét cổ kính, rêu phong.

Đây từng là nơi qua lại, buôn bán gốm sứ lớn bậc nhất của vùng Kinh Bắc. Ngày nay, ngôi làng cổ này không còn là làng nghề gốm sứ nhưng dấu tích của nó vẫn in đậm trên các bức tường cổ được xây bằng các mảnh gốm sứ kết hợp với bùn đất của sông Cầu.

Ngày nay, nhắc đến Thổ Hà là người ta sẽ nghĩ ngay đến món bánh đa nem nổi tiếng khắp vùng miền. Chẳng biết từ khi nào và chính xác từ bao giờ, hai cụm từ "Thổ Hà" và "Bánh đa" lại được gắn liền với nhau đến như vậy.

Đến làng Thổ Hà bất kỳ ngày nào trong năm, từ đường làng, ngõ xóm, từ bờ tường, mái nhà, mé ao… chỗ nào có nắng là chỗ ấy có bánh đa. Cả làng phảng phất một mùi thơm của... bột.

Bánh đa nem được làm với nhiều công đoạn, bắt đầu từ việc ngâm gạo, xay bột, tráng bánh, phơi bánh, cắt bánh… Gạo được ngâm từ tối hôm trước, đến sáng sớm hôm sau sẽ bắt đầu công đoạn xay bột, tráng bánh, hiện nay người dân Thổ Hà đã tráng bánh đa nem bằng máy thay vì tráng thủ công bằng tay như trước kia nên có năng suất cao và sản phẩm chất lượng hơn.

Những phên bánh đa được phơi ở bất cứ nơi đâu quanh ngôi làng cổ này. Những mẻ bánh đa sau khi tráng xong được trải đều trên những tấm phên, đến khi khô giòn mang cất trong cót thành chồng, dọc đường làng hay trên những con ngõ sâu hun hút.

Sau khi đã làm những miếng bánh đa nem thơm phức mùi bột, phơi khô, người thợ lành nghề sẽ biến hóa thành những chiếc bánh đa thơm phức. Thức ăn ngon và rẻ này sẽ được đóng túi và sẽ theo thương lái đi khắp nơi.

Huy Tùng