Từ thời còn đi học, tôi yêu thích thời trang. Tôi thường trích xuất các bài xã luận từ tạp chí Vogue, mơ về việc phát triển ý tưởng cho một buổi chụp ảnh, viết về các bộ sưu tập thời trang mới hoặc có thể tự mình bước trước ống kính. Thật không may, tôi sống ở một thị trấn nhỏ, không biết gì về các ngành công nghiệp sáng tạo, không phù hợp với khuôn mẫu và không dám tin rằng mình có con mắt thẩm mỹ. Tôi nghĩ đây chỉ là niềm đam mê mà tôi nuôi dưỡng một cách riêng tư, để giải trí và miễn phí.

Đến khi trưởng thành, tôi làm giám đốc sáng tạo và cuối cùng ký hợp đồng với một công ty người mẫu. Thật kỳ lạ khi một điều mà tôi từng cho là xa vời với một cô gái giờ đây lại trở thành một điều bình thường hàng ngày. Tôi yêu thích những thử thách khi viết và lên ý tưởng cho các thương hiệu thời trang và phong cách sống. Việc tìm hiểu sâu hơn về việc tạo ra tầm nhìn cho một buổi chụp ảnh luôn là điều thú vị. Làm người mẫu trên trường quay giống như một giấc mơ, thường khiến tôi chết lặng vì được trả tiền để mặc những bộ quần áo đẹp và dành cả ngày ở những địa điểm tuyệt đẹp. 

Tôi cảm thấy mình đang ở trong dòng chảy của niềm đam mê hài hòa, động lực bên trong dẫn đến sự hài lòng trong cuộc sống, cảm xúc tích cực và các mối quan hệ lành mạnh. Nhưng tôi không hề biết rằng tôi đang chìm trong niềm đam mê ám ảnh, dấu hiệu báo trước của sự kiệt sức, đặc trưng là sự gắn kết danh tính của một người với công việc của họ và động lực được thúc đẩy bởi những phần thưởng bên ngoài.

Từ giấc mơ đến nỗi sợ hãi

Có điều gì đó đã thay đổi trong công việc của tôi vài năm sau đó. Tôi không còn hào hứng nữa. Thay vào đó, công việc của tôi giống như một công cụ kiếm tiền. Sự hài lòng đã mất đi từ lâu và tôi bắt đầu khao khát một nghề nghiệp mà tôi có thể giúp đỡ người khác. Tôi biết mình có năng khiếu về trải nghiệm nghệ thuật, nhưng có điều gì đó vẫn chưa hoàn toàn thỏa mãn.

Đối với nhiều người, có vẻ như là một sự thay đổi đáng ngạc nhiên, tôi bắt đầu sử dụng thời gian của mình để làm tình nguyện viên tại một trung tâm nhà ở chuyển tiếp ở Skid Row của Los Angeles và cuối cùng nộp đơn vào trường cao học để trở thành một nhà trị liệu. Mặc dù rất hào hứng và chắc chắn về quyết định này, nhưng tôi thầm tự hỏi liệu số phận của mình có phải gặp lại bức tường tương tự hay không. Tôi lo lắng rằng không thể có một sự nghiệp tập trung vào niềm đam mê của mình. 

Cái đầu và trái tim: Động lực bên ngoài và bên trong

Cuộc chiến giữa động lực bên ngoài và bên trong là một cuộc chiến đặc biệt. Câu ngạn ngữ cổ “Hãy làm những gì bạn yêu thích và bạn sẽ không bao giờ phải làm việc một ngày nào trong đời” bắt đầu mơ hồ và phức tạp hơn trong tôi. 

Tình trạng khó khăn này kết nối với động lực bên ngoài. Động lực bên ngoài là khi chúng ta thực hiện một nhiệm vụ vì chúng ta biết rằng mình sẽ nhận được phần thưởng bên ngoài nào đó cho việc đó - ví dụ: nhận được tiền lương, thăng chức hoặc tiền thưởng cho công việc đã hoàn thành. Chúng ta có thể coi động lực bên ngoài là mối liên hệ trực tiếp đến niềm đam mê ám ảnh vì cả hai đều phụ thuộc vào những phần thưởng bên ngoài và cuối cùng có thể dẫn đến cảm giác tiêu cực về công việc của một người.

Động lực nội tại đề cập đến động lực thực hiện một hoạt động đơn giản vì chúng ta yêu thích nó. Có lẽ đó chỉ là vẽ cho vui thay vì vẽ để bán tác phẩm của mình. Có lẽ đó là đi dạo để ngắm cảnh hơn là đốt cháy calo. Động lực nội tại mang lại những lợi ích khác nhau, như tăng cường khả năng học tập, mức độ sáng tạo cao hơn và sức khỏe tâm lý.  Động lực nội tại gắn liền với niềm đam mê hài hòa - cả hai đều hoạt động từ mong muốn nội tại đối với hoạt động mà một người yêu thích.

Đến một thời điểm nào đó chúng ta có thể sẽ chuyển từ động lực bên trong sang động lực bên ngoài. Ví dụ tôi đọc Vogue khi còn là một thiếu niên vì tôi yêu thời trang, nhưng dần tôi bắt đầu đọc Vogue để cập nhật các xu hướng cho công việc của mình, cần phải có một sự thay đổi tư duy địa điểm. Những giờ quý báu của tôi dành cho việc đọc các tạp chí thời trang cũng không còn thú vị nữa . Thay vào đó, nó trở thành công việc nghiên cứu tẻ nhạt.

Hiện tượng này được ghi lại rõ ràng trong nghiên cứu tâm lý. Lepper, Greene và Nisbett đã tiến hành một trong những thí nghiệm sớm nhất về động lực bên trong và bên ngoài. Trong thí nghiệm này, các nhà nghiên cứu đã thưởng cho trẻ em vì một hoạt động mà chúng yêu thích, trong khi những đứa trẻ khác thì không được thưởng khi thực hiện hoạt động tương tự.

Khi những đứa trẻ được khen thưởng được mời thực hiện lại hoạt động này, chúng tỏ ra không hứng thú. Tuy nhiên, những đứa trẻ không được các nhà nghiên cứu khen thưởng vẫn tiếp tục tham gia và tận hưởng hoạt động sắp tới. Điều thú vị là, thí nghiệm này có vẻ phù hợp với nhiều người trong chúng ta, những người bắt đầu nhận được phần thưởng cho công việc mình yêu thích. Đột nhiên, công việc có thể trở nên cũ kỹ và nhàm chán sau khi có tiền hoặc được công nhận.

Chúng ta thực sự có thể làm những gì chúng ta yêu thích như một nghề nghiệp không?

Không quan tâm đến trải nghiệm của riêng mình, tôi đã liên hệ với nhiếp ảnh gia và nghệ sĩ Magdalena Wosinska có trụ sở tại Los Angeles. Cô nói: “Khi thực hiện những dự án mà tôi không kiếm tiền, tôi hầu như luôn cảm thấy đam mê hơn với nó. Cô giải thích rằng việc sáng tạo không có động cơ nào khác ngoài việc chỉ thể hiện cảm giác của mình sẽ khơi dậy niềm đam mê của cô. Điều này không có nghĩa là công việc thương mại của cô không có sự nhiệt tình.”

“Khi nói đến việc làm và được trả tiền? Điều đó khiến tôi vô cùng ngạc nhiên vì tôi rất vinh dự khi có thể kiếm tiền từ việc làm điều mình yêu thích,” cô giải thích. Magdalena bắt đầu chụp ảnh cách đây 25 năm, chứng tỏ một người có thể theo đuổi niềm đam mê như sự nghiệp của mình và duy trì niềm phấn khích đó trong thời gian dài. 

Trải nghiệm của Magdalena cho thấy nghệ thuật làm những gì bạn yêu thích mang tính cá nhân sâu sắc đến mức nào. Tôi đã liên hệ với Kim Bielak, một cộng tác viên trị liệu hôn nhân và gia đình, đồng thời là cựu huấn luyện viên nghề nghiệp, để thảo luận về mức độ thay đổi của trải nghiệm về động lực bên ngoài và bên trong. Bielak lần đầu tiên xác nhận khả năng độc đáo của một người trong việc duy trì động lực khi làm những gì họ yêu thích.

“Có nghiên cứu nào cho thấy khi bạn trả tiền cho mọi người để chơi trò chơi điện tử, cảm giác thích thú nội tại mà họ nhận được khi làm như vậy sẽ giảm đi không? Có phải cũng có nhiều nghiên cứu cho chúng ta biết rằng ý nghĩa, mục đích và việc sử dụng điểm mạnh của chúng ta trong công việc có tác động cực kỳ tích cực đến trải nghiệm của chúng ta với nó phải không?” Bielak giải thích. 

Làm thế nào để biến niềm đam mê của bạn thành hiện thực

Câu chuyện của Magdalena là một câu chuyện tràn đầy hy vọng, một câu chuyện mà nhiều người có đam mê có thể coi là một tấm gương về những gì có thể làm được khi theo đuổi ước mơ và biến nó thành sự nghiệp của mình. Tôi hỏi Bielak làm thế nào mọi người có thể duy trì hạnh phúc của mình trong khi làm theo những gì họ yêu thích.

“Ranh giới! Một trong những thách thức phổ biến nhất khi theo đuổi đam mê như một nghề nghiệp là chính ngọn lửa đó, nếu không được kiểm soát, sẽ dễ dàng thiêu rụi chúng ta,” cô trả lời. 

Một ví dụ về ranh giới cần giữ là dành thời gian để quay lại lối thoát đã chọn chỉ cho chính bạn mà không kèm theo bất kỳ phần thưởng bên ngoài nào. 

“Khi thực hiện tác phẩm nghệ thuật của riêng mình, việc hợp tác đôi khi rất khó khăn. Bạn phải đồng ý từ bỏ một số quyền tự do sáng tạo đó để cộng tác với người khác,” Magdalena giải thích. Khi một mình sáng tạo, bạn có thể thấy mình đang trong cơn phấn khích không ngừng mà bạn hằng khao khát. Tuy nhiên điều này sẽ thay đổi khi bạn làm việc với người khác và đổi lấy thu nhập.

Bạn có thể làm những gì bạn yêu thích và yêu những gì bạn làm

Hiện tại tôi đang đi sâu vào công việc của mình với tư cách là một nhà văn và nhà trị liệu tâm lý. Tôi viết về sức khỏe tâm thần và trải nghiệm sống của mình để truyền cảm hứng cho sự thay đổi ở người khác. Thực hành lâm sàng của tôi tập trung vào việc hỗ trợ các nhà sáng tạo chữa lành bằng màu sắc khỏi lo lắng, trầm cảm và chấn thương. Một lần nữa, tôi đang làm những gì mình yêu thích để kiếm sống, nhưng lần này tôi đang áp dụng nhiều ranh giới hơn. Khi làm giám đốc sáng tạo và người mẫu, tôi thiếu ranh giới, làm việc nhiều giờ hầu hết các ngày trong tuần và chỉ vây quanh mình với những người bạn làm việc cùng. Những gì ban đầu giống như một giấc mơ đã trở nên kiệt sức vì nó bao trùm tất cả. 

Ngày nay, tôi chỉ có thể làm việc một số giờ nhất định mỗi ngày trong một số ngày giới hạn trong tuần. Tôi thường xuyên nghỉ giải lao, cho dù đó là buổi nghỉ ngắn vào giữa ngày hay vài tuần rời khỏi văn phòng để đi du lịch.

Tôi có một tập thể đầy màu sắc xung quanh mình, nhiều người trong số họ đã từng làm việc cùng tôi, một số cũng là nhà trị liệu và nhiều người có cuộc sống hoàn toàn khác với tôi. 

Hóa ra, điều tốt nhất là cả hai thế giới đều tồn tại. Đôi khi, chỉ cần thử và sai một chút, sau đó làm lại. Bạn biết không, được làm công việc mình thích là may mắn, nhưng học cách thích công việc mình làm mới là hạnh phúc. Chúc bạn dù làm việc gì, đó có phải là ước mơ ban đầu hay không, cũng đều hạnh phúc với công việc của mình.

Nghiêng Nhiên (Tổng hợp/ Theo VeryWellMind)

Ảnh: Sưu tầm