Ai cũng có ít nhất một thần tượng

Tôi nghĩ rằng trong cuộc sống, chúng ta đều có ít nhất một người mà mình coi là “thần tượng”.

Thần tượng của chúng ta khi còn ngồi trên ghế nhà trường có thể là những ca sĩ, nghệ sĩ, diễn viên nổi tiếng,… Ngay cả khi đã trưởng thành, người ta cũng có xu hướng tìm một hình mẫu nào đó để soi ngắm, sửa mình và để có động lực cố gắng hơn trong cuộc sống. Đó có thể là “thần tượng đời thường”, những người chúng ta gần gũi thường xuyên trong cuộc sống và có những điều đáng để ta khâm phục. Hoặc đó cũng có thể là “thần tượng sự nghiệp”, những con người thành đạt, là cái đích để ta vươn tới.

Có một hoặc nhiều thần tượng trong cuộc sống là chuyện bình thường. Mỗi cá nhân lựa chọn những con người tài năng, phi thường, có nhân cách đẹp, bởi trong tâm lý chúng ta thường có xu hướng học hỏi và hướng mình theo một hình mẫu mình yêu thích.

Và cũng bởi vì cuộc sống này không phải lúc nào cũng thuận buồm xuôi gió. Với riêng tôi, vào những thời điểm khó khăn trở ngại nhất, chính nhờ sự tin tưởng - ngưỡng mộ vào thần tượng mà tôi phần nào được tiếp thêm sức mạnh và ý chí để bước tiếp. Nếu không có sự tồn tại họ, có thể trong một thời khắc nào đó trong đời, tôi sẽ thiếu đi lý do để sống, để nỗ lực và để hy vọng vào tương lai.

Cho đến khi những thần tượng tuổi thơ “sụp đổ”…

Thế hệ của tôi là thế hệ Millennials, tức là những người sinh ra trong khoảng thời gian từ năm 1980 đến đầu thập niên 2000. Từ khi còn chưa biết đánh vần, những đứa trẻ đồng lứa với tôi đã biết mê mẩn nhân vật nàng Tiểu Yến Tử của Triệu Vy trong Hoàn Châu Cách Cách. Đến mức nếu Tết Trung thu không được bố mẹ mua cho chiếc mũ miện kiểu của Tiểu Yến Tử để đội đi chưng diện khắp xóm, tôi hẳn sẽ… mè nheo ăn vạ cả tuần lễ. Cho tới khi lớn dần, những đứa trẻ Millennials chúng tôi càng thêm ngưỡng mộ Triệu Vy vì sự thông minh trong điện ảnh lẫn ngoài đời thực. Tên tuổi của cô phủ sóng rộng đến nỗi hiếm có ai chưa từng nghe đến.

Thế rồi một ngày, công chúng được phen “ngã ngửa” khi biết được cô vướng vào loạt bê bối gian lận kinh doanh, bị phạt tiền, cấm giữ chức vụ quản lý trong công ty trên sàn chứng khoán, nhân cách đạo đức có vấn đề… Khác hẳn với trước kia, giờ đây Triệu Vy đã và đang phải đối mặt với làn sóng tẩy chay vì các scandal trong quá khứ. Những phim cô đóng cũng nhanh chóng bị gỡ khỏi các nền tảng video, tên Triệu Vy cũng không hiển thị trên các trang Iqiyi, Youku... Những người hâm mộ “bật ngửa” không thể tin nổi: “Đây không phải Triệu Vy mà tôi biết!”.

Rồi huyền thoại âm nhạc Cbiz Vương Lực Hoành, một thời nổi tiếng với ca khúc Kiss Goodbye hay Forever Love gắn liền với tuổi thơ đẹp đẽ của nhiều người yêu nhạc, vốn được ngưỡng mộ về sự đa tài, tràn đầy tình yêu thương và nhạy cảm. Hình tượng Vương Lực Hoành từng sánh vai cùng với Châu Kiệt Luân trong “Tứ đại thiên vương” năm nào, giờ cũng đã sụp đổ hoàn toàn sau scandal bị vợ cũ “tố” ngoại hình, bạo hành lạnh và coi thường vợ. Nhiều người bàng hoàng tự hỏi: “Có thật là mình từng thần tượng người này?”.

Đối với thế hệ Millennials chúng tôi, Big Bang, DBSK, Super Junior, 2NE1, SNSD, Wondergirl,… chính là những cái tên Kpop gắn liền với cả một trời thanh xuân nông nổi nhưng hết mực nhiệt thành. Chúng tôi, những người tự nhận “mình là fan chân chính”, từng khóc cười theo dõi thần tượng qua các trang báo Hoa Học Trò phát hành hàng tuần, khắp phòng dán đầy poster của thần tượng, gom góp tiền để đặt mua album từ Hàn Quốc, chầu chực ở sân bay, hò hét gọi tên và bật khóc khi được thấy thần tượng trên sân khấu,…

Chẳng ai ngờ năm 2019, Seungri - “cậu út” của Big Bang vướng vào bê bối tình dục, môi giới mại dâm chấn động toàn châu Á, khiến cả showbiz Hàn một phen điêu đứng. T.O.P, chàng trai Big Bang nổi tiếng với vẻ ngoài cool ngầu, thì bị dính scandal dùng chất cấm. Park Yoochun của – “Những vị thần phương Đông” - DBSK một thời lại khiến người hâm mộ chết lặng vì vướng scandal ma túy và tấn công tình dục. Park Bom của “những chú ngựa bất kham” 2NE1 lao đao vì bê bối sử dụng chất cấm khiến cả nhóm tan ra sau nhiều năm cháy hết mình trên sân khấu. SNSD từng là cơn sốt của Kpop với bao thành tích kỷ lục, rồi cũng xuất hiện xích mích giữa các thành viên và kết quả là nhóm không thể đi tới cuối con đường, giọng ca Jessica chính thức kết thúc hợp đồng với SM trong nước mắt, uất ức và tổn thương.

Từng hình tượng đẹp không tì vết năm nào dần sụp đổ, để lại sự bàng hoàng, hụt hẫng xen lẫn nuối tiếc trong tim người hâm mộ. Những niềm tin mãnh liệt vào thần tượng giờ vỡ tan, để lại một vết nứt không thể xoá mờ. Nhiều người trong đó có tôi, từng tự hỏi: “Tất cả những gì mình biết về họ, hoá ra chỉ là ảo ảnh?”.

Hâm mộ thần tượng nhưng đừng mê muội và bị “đánh lừa” bởi hiệu ứng hào quang

Hiệu ứng hào quang, hay còn gọi là hiệu ứng lan tỏa (“Halo Effect”) – là khi con người cho phép một phẩm chất của một người ảnh hướng đến những đánh giá về các khía cạnh khác của của người đó. Hiệu ứng hào quang là hiện tượng thiên vị nhận thức. Một khi chúng ta đã có “cảm tình” với thứ gì, mọi đặc điểm khác xung quanh chủ thể đó cũng “hóa tốt đẹp”, tựa như có một “ánh hào quang” bao bọc lấp lánh.

Xu hướng tâm lý này càng dễ thấy nhất ở những nhân vật của công chúng, khi các “idol” luôn xây dựng hình ảnh hoàn mỹ và thành công. Đa phần những khán giả nói chung và người hâm mộ nói riêng đều sẽ thầm nghĩ rằng thần tượng rất tốt bụng, thông minh và tử tế hơn những người khác.

Tuy nhiên, thần tượng nào cũng chỉ là con người với cá tính, nhân cách, hoàn cảnh và đời sống tâm lý riêng. Con người là bất toàn, nên thần tượng cũng có những sai lầm, vấp ngã… rất đời thường, họ không hoàn mỹ để chúng ta tôn sùng họ như một bậc vĩ nhân. Khi say mê một hình tượng nào đó, hãy ý thức rõ mình ngưỡng mộ họ ở điểm nào: ở tài năng, thành tựu, ngoại hình, lối sống hay nhân cách. Tài năng của một người dù xuất chúng tới đâu, cũng không phải sự bảo đảm cho một nhân cách cao đẹp.

Không thể phủ nhận rằng, những thần tượng xuất hiện đã mang lại giá trị tinh thần lớn, ảnh hưởng tới cách sống của mỗi chúng ta. Cũng giống như những vì sao trên bầu trời đêm, khi ngưỡng vọng từ xa ai cũng thấy những ngôi sao toả sáng lấp lánh và được tiếp thêm hy vọng. Thế nhưng phải tới khi lại gần, người ta mới quan sát được những vết lỗ chỗ xù xì trên hành tinh ấy. Câu chuyện thần tượng cũng vậy, hãy xác định rõ giới hạn ngưỡng mộ tới đâu trong lòng mỗi chúng ta. Bởi vì chúng ta sẽ không thể biết con người thật sự của họ đằng sau những ánh hào quang chói loà. Chúng ta, chỉ có thể biết những gì chúng ta được cho biết.

Vy Cầm