Sinh ra tại làng Hành Thiện, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định nhưng NSƯT Ngọc Thoa lớn lên ở Hải Phòng. Khi Nhà hát Kịch Trung ương về Hải Phòng công diễn vở Luba, vở kịch nổi tiếng của Liên Xô cũ, bà đã xem rồi mê mẩn và từ đó quyết tâm đi theo con đường nghệ thuật.

Nhắc đến NSƯT Ngọc Thoa, khán giả nhớ đến bà với hình ảnh người phụ nữ hiền hậu, tốt tính. Nữ nghệ sĩ từng ghi dấu tên tuổi của mình trong các tác phẩm như Nước mắt đàn bà, Cuốn sổ ghi đời, Nụ tầm xuân, Người thổi tù và hàng tổng, Sống chung với mẹ chồng... Bà được mệnh danh là mẹ chồng hiền nhất màn ảnh Việt.

NSƯT Ngọc Thoa gắn liền với hình ảnh người mẹ chồng hiền hậu của màn ảnh Việt. 

Năm 1964, Nhà hát Kịch Việt Nam dựng vở Người đứng gác dưới ánh đèn neon dưới sự giúp đỡ của chuyên gia Trung Quốc, vai A Hương ban đầu được giao cho một nghệ sĩ khác nhưng sau đó, đạo diễn nước bạn lại yêu cầu thay vai. Nghệ sĩ Ngọc Thoa đã không ngần ngại xung phong được đảm nhận. Vở diễn ra mắt khán giả và gây tiếng vang lớn. Từ đó, cái tên Ngọc Thoa chính thức được công chúng biết đến và yêu thích.

Nói về thời điểm mới vào nghề, NSƯT Ngọc Thoa kể lại: "Suốt thời gian đầu, tôi không có vai diễn. Bạn tôi thời đó rủ bỏ nghề để đi học nhưng tôi suy nghĩ mãi và quyết định không bỏ cuộc. Tôi cứ tự động viên mình bằng suy nghĩ rằng mình phải cố gắng, phải học hỏi, rồi sẽ có ngày nỗ lực được đền đáp".

NSƯT Ngọc Thoa đến với nghệ thuật như một cơ duyên và cuối cùng tỏa sáng trên màn ảnh. 

Trong Lời tự sự, NSƯT Ngọc Thoa kể lại chuyện được một chiến sĩ cứu sống khi hoạt động ở chiến trường khiến bà nhớ và biết ơn mãi. Hoạt động cả trong thời chiến lẫn thời bình, NSƯT Ngọc Thoa kể lại một kỷ niệm bà không bao giờ quên.

Năm 1969, khi được cử đi hoạt động ở chiến trường, bà và đồng nghiệp đã thoát chết một cách ngoạn mục. Nữ nghệ sĩ kể lại: "Tôi và chị Bích Châu sống được là nhờ người chiến sĩ ấy. Nhưng rất tiếc vì thời gian quá ngắn nên chúng tôi chưa kịp hỏi tên. Tôi thường kể cho các con tôi, các cháu tôi rằng mình có ngày hôm nay là nhờ có những người bộ đội như thế"

Day dứt vì nỗi đau mất con, nặng lòng với người quá cố

NSƯT Ngọc Thoa từng day dứt khi không làm tròn trách nhiệm của người mẹ. Bà kể lại, ngày mới sinh con được 2 tháng, vì công việc quá bận rộn nên bà phải cai sữa sớm. NSƯT Ngọc Thoa kể lại: "Tôi không thể là người mẹ chu toàn cho con cái. Khi con 2 tháng tuổi, tôi cai sữa con vì phải đi diễn. Khi đi diễn về, nhìn con bơ phờ khiến tôi day dứt, thương con vô cùng".

NSƯT Ngọc Thoa day dứt vì có lỗi với con. 

NSƯT Ngọc Thoa kết hôn với NSƯT Dương Viết Bát và có 2 con gái, một trong số đó là Dương Thị Bảo Ngọc, Phó Giám đốc Kênh truyền hình VOV. Năm 1998, bà được đạo diễn Đỗ Thanh Hà mời đóng vai bà Vi trong Của Để Dành. Bà từ chối vì muốn chăm sóc chồng. Nghệ sĩ Dương Viết Bát mất trong cùng năm.

Trong chương trình, NSƯT Ngọc Thoa cũng kể về ông xã. Chồng bà - NSƯT Dương Viết Bát là thầy giáo của NSND Trung Anh, NSND Lan Hương, NSƯT Đỗ Kỷ, NSND Quốc Khánh và rất nhiều nghệ sĩ nổi tiếng khác. "Tôi và chồng rất thích nói chuyện với nhau. Chúng tôi nói với nhau đủ thứ chuyện đến nỗi khi đã có con, nhiều người vẫn nghĩ tôi và chồng đang tìm hiểu. Tôi có một người chồng tốt. Anh ấy tốt tới mức mọi người nghĩ anh ấy là con đẻ của mẹ tôi", nữ nghệ sĩ tâm sự.

 NSƯT Ngọc Thoa đến giờ vẫn nặng lòng với người quá cố. 

Dù chồng đã mất nhưng NSƯT Ngọc Thoa có những người con ngoan, hiếu thuận. Vì thế nữ nghệ sĩ bằng lòng với cuộc sống hiện tại. Ở tuổi xế chiều, vì từng bị tai biến, đột quỵ nên giờ đây bà chỉ nhận làm 5-7 tập phim.

NSƯT Ngọc Thoa khẳng định bà là người nặng lòng với kỷ niệm. Nữ nghệ sĩ gìn giữ mọi kỷ vật về chồng quá cố. Bà không muốn thay đổi hay làm xáo trộn bất kỳ thứ gì. Trong nhà, NSƯT Ngọc Thoa giữ lại tủ sách cũ của chồng.

NSƯT Ngọc Thoa bên cháu. 

Ngày xưa, mỗi lần đi công tác, tích được đồng nào, vợ chồng Ngọc Thoa - Dương Viết Bát lại đem hết tiền đi mua sách. "Người ta mua bàn là, máy khâu, ông mang đống sách này về thì ăn bằng gì", nữ nghệ sĩ kể lại.

Sam